خوێندنەوەی : وریا باقر

( حزب گەورەی هەموومانەو ئێمەش بچووك و هیچ شتێكیش نییە، بەردەم حزووریی گەورەیی ئەومان پێ چۆڵ بكات، هەتا هەبین دەستەو نەزەر لەئاست حزبدا هەر بچووكین و بچووكین و بچووك.. هەر بژی ژیناو هەموو ئەو مێینانەی لەپێناو داكۆكی لەشەرەفی هەموومان گیانی خۆیان بەختكرد...)لاپەڕە-133-ی رۆمانی" وێڵگەی یادەوەرییە گریمانكراوەكان"

بۆ ئەوەی جەنگاوەرانی "ئیبلاس" یان" ئیبلیس" لەدوو توێی ئەدەبیاتی كوردیدا بناسینەوە یان بدۆزینەوە، ئەوە بێگومان پێویستیمان بەخوێندنەوەی یەكێك لەنموونە دیارەكانی ئەم ئەدەبیاتەمانە، ئەویش ڕۆمانی (وێڵگەی یادەوەرییە گریمانكراوەكان ) ی (یوسف عزەدین )ە.

تاوەكو ئێمەی مرۆڤ پارێزراو بین لەخراپەی ئیبلیس و ئەبالیسەكان، دەبێت سەرەتا جەنگاوەرەكانیان بناسینەوەو لەماهییەتی كاركردن و هەڵسووڕانیان تێبگەین و پاشان هەوڵی خۆ قوتاركردن بدەین لەشەڕی جەنگاوەر و خزمەتكار و دەست و پێوەندەكانی، كەكۆمەڵێكی زۆرو زەوەندەن لەشێوە وفۆرم و دەمامكی جیاوازدا بەدرێژایی مێژووی بەشەرییەت خۆیان مانفێست كردووە!

"یوسف عزەدین" ی رۆماننووس لەڕێگەی ڕۆمانێكی فانتازیی مێژوویی"میتا واقیعی" بەتێكشكاندنی هەردوو ڕەگەزی (شوێن و كات) دەست پێدەكات و هەر لەدەسپێكەوە پێمان دەڵێـت مرۆڤ لەگەڵ چ (كۆمەڵە ڕەفتار و خوویەكی خراپ)دا كەوتۆتە ململانێ و كێشەوە، دەبینین هەموو ئەو ڕەفتار و هەڵسووكەوتانەی ئەو جەنگاوەرانە بەكاری دەهێنن، بۆتە مایەی كارەسات بۆخۆیان و سەرتاپای كۆمەڵگە و چواردەوریان.

خوێندنەوەی من بۆ ئەم ڕۆمانە جودایە لەهەموو خوێندنەوەكانی تری "تێكۆشەر خالید و داستان بەرزان و ڕابەر فاریق و كۆشان عەلی "و ئەوانی تر كە بۆ ڕۆمانەكەیان كردووە، ئەوان زیاتر ویستویانە لایەنە ئەدەبی و فانتازی و ئیستاتیكاییەكەی تاوتووێ بكەن و بەندەش مەبەستیەتی كەمێك لەلایەنە رۆحی و ئیمانییەكەی ڕۆمانەكە، لەقووڵاییەوە بهێنێتە دەر و بەیانی بكات.. بۆیە دەڵێم گرنگی ئەم ڕۆمانە لەوەدایە كەئاگادارمان دەكاتەوە لەسەرجەم جەنگاوەرانی ئیبلیس و ڕەفتار و كردارە خراپەكانیان و ڕاماندەكێشێتە ناو جەنگێكەكەوە كەمرۆڤ پێویستە لەم ژیانە فانییەدا وریابێت بەرامبەریان .

سەرەتای ڕۆمانی"وێڵگەی یادەوەرییە گریمانكراوەكان" بەكەسی دووەم دەست پێدەكات ، نەك كەسی یەكەم بۆئەوەی لای خوێنەر ئەوپرسیارە دروست بكات ئەی كەسی یەكەم چكارەیە، بۆ بەكەسی یەكەم دەست پێناكات لەپێشدا؟

وەك لەڕۆمانەكاندا هاتووە (من "فەرهاد تانجووری دووەم" ، گەرچی لەمنداڵییەوە هەوڵمداوە بە"فەرهاد تانجووری یەكەم " بناسرێم ) ل7

كەواتە سەرەتای ڕۆمانەكە خۆی گرفت و كێشەیە بۆ كارەكتەری سەرەكی ڕۆمانەكە، لەڕاستیشدا كێشەی گشت مرۆڤایەتی هەر ئەوەیە كەهەموو مرۆڤێك لەناخی خۆیدا دوو لەتە یان دوو كەسایەتی و دوو بەشە (خووی باش ، خووی خراپ ).. یان ئەوەی كە (عەلی وەردی) كۆمەڵناسی ناسراوی عێراقی پێی وایە مرۆڤ (ئیزدیواجییە)و بەمەش لەڕووكەش و ناخیدا جیایە.

ئەوەی گرنگە ئەوەیە كەئەم خوووانەی مرۆڤ "باش و خراپ" هەریەكەیان بۆخۆیان داوای سەركەوتن دەكەن و مرۆڤ بۆلای خۆیان پەلكێشدەكەن.

بەبڕوای من كاراكتەری ( هەردوو فەرهاد)ەكان یەك كەسن بەڵام دابەشبوون بەسەر دوو كاراكتەری ( فەرهادی خێر و فەرهادی شەڕ)داو هەردووكیشیان جیاوازن ، بۆیە مرۆڤ هەمیشە لەناو ناخی خۆیدا لەجەنگێكی گەورەدایە، تا ئەو كاتەی بەسەركەوتنی هێزی چاكە یان سەركەوتنی هێزی خراپە ململانێیەكە یەكلایی دەبێتەوە، هەرچۆن هەر دوو (شەهرام ) ەكەش یەكێكن لە ڕۆمانەكەداو ئەویش (شەهرامی سۆفی وشەهرامی ساحیر )ە.

"یوسف عزەدین" زۆر جوان توانیوویەتی گومانەكان بكاتە پرسیاری جەوهەریانەو لەخودی مرۆڤەكان خۆیان بپرسێت؟.. هەرئەوەی كەدەروونناسی بەتوانا ( سیگمۆند فرۆید) باسی دەكات ( من و منی باڵا ) لەململانێی "من"ی بەردەوام چ بەداكەوتنی بۆ نێو دنیای ویست و ئارەزووە كاتییەكان و چ بەبەرز بوونەوەی بۆ ئاستی "منی باڵا" ئەویش لە"تسامی-بڵند بوون"دا دەگاتە چڵەپۆپە.

هەر ئەمەش بۆتە هۆی كێشەو گرفت بۆمرۆڤەكان، چونكە لەپێناو خۆدەرخستندا هەرچی هەیەتی لەدەستی دەدات و هۆكارەكەشی ئەو ویستە زاتییەی هەموو كەسێكە بۆ مانەوەی لەبەرزی و شكۆمەندیدا، كەئەمەش زۆر كات لەلوت بەرزی و یستی خۆ بەزل زانینیدا بەرجەستە دەبێت.

هەر ئەمەش كەبۆتە هۆی دەركردنی ئیبلیس لە ڕەحمەتی خودای تاك و تەنها، خۆبەزلزانین و لووت بەرزییەكەی بوو!

ئەوەی ئێمە دەمانەوێت لەم ڕۆمانەدا بیناسێنین و قسەی جیاوازی لەسەربكەین، ناساندنی جەنگاوەرانی ئیبلیسە، كە نووسەر ڕەمزی ( سێگۆشە) ەیان بۆ بەكاردەهێنێت ، ڕەمزی سێگۆشە لەڕۆمانەكەدا تایبەتە بە (ئیبلیس و جەنگاوەرانی) وەك "فەرهاد" دەیگێڕێتەوە:

( هەڵگری هەمیشەی ئەو باجە سێگۆشەییە بوو ، چونكە هەر لەمنداڵییەوە ئەوكەسێكی بەدڕوشت و خراپ بوو)ل8.

وەك نووسەری ڕۆمانەكە باسی دەكات (بەو پێیەی سێ گۆشە چەقی نییە، كەواتە بۆی هەیە لەهەر سوچێكیدا شتێك هەبێت، لەم ڕووەوە بێكۆتابوونی خۆی لەڕێگەی سوچەكانییەوە دەپارێزێت ) دەبینین جل وبەرگی ژنەسۆزانییەكانی شەقامی " مسیۆ دۆبرێ"، جل وبەرگی ژێرەوەیان شێوە سێگۆشەیە. سێگۆشە رەمزی ڕێكخراوی ماسۆنییەتەو كە هێمایە بۆ پووچكردنەوەی واتا ئیمانییەكانی ژیان و زیاتر ئیش بۆ ئەوە دەكات كەدوا ڕۆژی ئینسانیمان هیچ ڕۆشناییەكی تێدا نەمێنێت.

بەرامبەر بەوەش (بازنە) دەكاتە ڕەمز بۆ ئیمانداران كەهەموویان بەدەوری چەقێكدا دەسوڕێنەوە.. لای "یوسف عزەدین" (خولانەوە بەدەوری چەقێكدا پیرۆزە )ل46 ، هەر بەوێنەی تەوافی حاجیانی ماڵی خودای تاك و تەنها بەدەوری كەعبەدا. جیاوازی سێگۆشەو بازنەش لەوەدایە (سێگۆشە دەتوانرێت گۆشەكانی درێژ بكرێتەوە كەڕەمزە بۆ گوناه وتاوان بەشێوەی ستونی ) بەڵام ( بازنە بەشێوەی ئاسۆیی فراوان دەبێت و هێمن ترە و ئاسوودەیی دەبەخشێت، هەروەك ئەو ئاسوودەییەی لەتەوافی كەعبەدا ئیمانداران هەستی پێدەكەن).

لەوەدەچێت خوڵقاندنی هەموو ئەو دونیا سەرسامكەرەی ناو ئەم ڕۆمانەی"یوسف عزەدین" ئیمانێكی قووڵی لەپشتەوە ڕاوەستابێت، كەڕەنگە خوێنەری ئاسایی زۆر هەستی پێنەكات.

بەڵام حەقیقەتی دەربڕینی ڕۆمانەكە لەوەدایە كەلەڕێگەی گومانەكانییەوە هەوڵی باسكردنی نەگریسی و ناشرینییەكانی شار و خەڵكەكانی دەدات، وەك نموونەیەكی هەموو شارەكانی دنیا و وا لەخوێنەر دەكات بگەڕێتەوە بۆ ناو بازنەكانی ناسینی جوانییەكانی ئیمان و خوداناسی.

ئەم ڕۆمانە هەوڵێكە بۆ ناساندنی دنیای تێكچڕژاوی پاڵەوانەكانی شار و مەدەنییەت و وێناندنی جموجۆڵی ئەوان لەنێوان مەعسییەت و گوناهدا.

بەكارهێنانی كۆمەڵێك دەستەواژەی ئاینی لەنێوان ڕۆمانەكەدا سەرنجمان ڕادەكێشێت، وەك :(حەج ، بوراق، زولقەڕنەین ، حەلاج ، قورئان، سۆفی ، پیرمەنسوور ) و بەتەسەووری منیش ڕەنگە لەپشت ئەم دێڕانەوە ئیمانێكی خەفی خۆی حەشار دابێت، ئەوەتا "فەرهاد تانجووری دووەم" باسی وێنە كێشانی باوكی دەكات:

(كەوێنەی بوراقەكانیشی ناموسڵمانی دەكردە موسڵمان ).ل10

نووسەر لەیەكەم گێڕانەوەی-دا دەمانخاتەوە یادەوەری ( حەللاج ) كەچۆن جەنگاوەرانی ئیبلیس فەتوای كوشتنی بۆ دەردەكەن و چوار پەلی دەبڕنەوە ، جێی پرسیارە بڵێین تۆ بڵێی ئەو هێز و دەسەڵاتەی ئەو كارەی كردووە بەرامبەر بە سۆفی و عارفێكی خوداناسی وەك(حەللاج) خۆی بەهێزی خێر بزانێت؟

كاتێك "شەهرامی بازرگان" داوای تابلۆی ئیبلیس لە"فەرهاد" دەكات و پێی دەڵێت بەهەرنرخێك بێت دەی كڕین! "فەرهاد" نازانێت چی بۆدروست بكات، مەجبوور وێنەی یەكێك لە"جەنگاوەرانی ئیبلیس " وێنادەكات، ئەویش وێنەی "شیڤا" ی خواوەندی كۆنە شارەكەی باوانی بووە.

ئەوەی شایەنی باسكردنە نووسەر لە ڕۆمانەكەیدا "ئیبلیس" بە"ئیبلاس" ناو دەبات و لەوە دەچێت ویستبێتی ڕاستەوخۆ ناوی كارەكتەرە سەرەكییەكەی ڕۆمانەكە دەرنەخات و خوێنەر بەرەو گەڕان بەشوێن واتاو دەلالەتەكاندا ڕابكێشێت، یان ڕەنگە ماناو دەلالەتی تر لەخۆ بگرێت، بەتایبەت بەگۆڕینی ئاین و شوێنەكان گۆڕان بەسەر ناوی "ئیبلیس"دا دێت، وەك عەزازیل و ئەهریمەن و شەیتان و مەلەك تاووس و...تاد.

لەڕۆمانەكەدا یەكێك لەجەنگاوەرانی ئیبلیس خودی كەسایەتی كاریگەر و ناسراو "مسیۆ دۆبرێ" یە كە(شەیتان دەچێتەجەستەی كەسێكەوە بەناوی مسیۆ دۆبرێ)ەوە"( ئەو پیاوە وەك سیحربازێك سەرنجی هەمووخەڵكی ئەم شارە بەلای خۆیدا ڕادەكێشێت )ل26

پاشان شەقامێكی بەناوەوە دەكەن كەشەقامەكە دەبێتە شوێنێك بۆ فەساد و خراپەكاری كەپڕە لە ( باڕ و مەلهاو نادی شەوانەو شوێنی سۆزانی و هەڵپەڕكێی شەوانەو جل وبەرگی ژنانەی شێوە سێگۆشە )، ئەو وەسفەی بۆ ئەو شەقامەكراوە لەڕۆمانەكەدا هەمان ئەو جۆرە شوێنانەیە كەلەشارەكانی دنیادا گەڕەك و شەقامی بۆ تەرخان دەكرێت.

لەسەر زاری قەشە ( ئوگستین)ەوە كە بەزمانێكی توندو توڕەوە لەكتێبە بە ناوبانگەكەیدا دەڵیت :

(ئەوانەی كەگوێم لی دەگرن ، ئەگەردەتانەوێت مەسیح پاش هەڵسانەوەی بە نێو شارەكەتاندا گوزەربكات دەبێت ئەم شەقامە بسوتێنن).ل 27

یەكێكی تر لەجەنگاوەرانی ئیبلیس، ئەو "شەهرام " ناوە بوو كەخۆی پەیكەرتاش بوو، پەیكەری بۆچەند كەسێكی خراپ دروستكردبوو، ڕەمزی خراپەكاری بوون، وەك ئەو پەیكەرەی كە بەناوی "شەهرام"ەوە بەریتانیا بۆ"مێجەرسۆنی" دروست دەكەن كەڕەمزی نێربازی بووە لەشارەكەدا.

هەروەها پەیكەری "شێخی سەنعان وبەرازەكانی" لەشارەكەدا دادەنرێت.. (شێخی سەنعان ئەوپیاوە باوەڕ دارەیە لەپێناو كچێكی فەلەدا لەئاینی خۆی هەڵگەڕایەوە ،بەڵكو ئامادەش بوو ببێتە شوانی بەراز ،....لەسەرداوای "كڵێسەی كوردزمان" ئەم پەیكەرەمان بۆ ئەوپیاوە و بەرازەكانی دروستكرد ،بەهیوای ئەوەی لەمەودوا هەمووكەس ئامادەبێت ...).ل75

كەئەمەش هێمایە بۆ گۆڕینی ئاینی لەكوردستاندا و ئێستاشی لەسەربێت بەردەوامی هەیە؟

نووسەر باس لە كارەكتەرێكی سیاسی دەكات، كەهەندێك سیفات و خەسڵەتی حەقیقی و مێژووییەو هەندێكیشی خەیاڵی و ئەدەبیی وەك (شێخی سپی)، دەشێت هەندێك سیفاتی لە"شێخ مەحمود"ی نەمر بچێت، وەك قارەمانێتی و بەرەنگاربوونەوەی ئینگلیزەكان و بەڵام لەزۆر ڕووی تریشەوە زۆر جیاوازە، چونكە "شێخی سپی" كاراكتەرێكی ئەدەبی خوڵقێنراوی نێو مێژووییەكی گریمانكراوی كوردە، نووسەر قسە لەسەر ناخی "شێخی سپی" دەكات، كەبەهۆی (حەزی خۆدەرخستنەوە و بوون بەقارەمان و شۆڕش گێڕو ناوبانگ پەیداكردنەوە كەوتۆتە هەڵەی كوشندەوە ) و دەست لەگەڵا ئینگلیزییەكان تێكەڵا دەكات و دواجار ئەوەی لەمێژووی گریمانكراوی ڕۆمانەكەدا ڕوو دەدات هەموی سیناریۆیە بۆ بەناوبانگ بوونی"شێخی سپی"..نووسەر، لەسەر زاری مێجەرسۆن وە دەڵێت:

( بەڵام نابێت ئەوە لەیاد بكەیت ئەوەی ئێمە دەیكەین گەر بەڕاستی ژمارەیەكی زۆریش لەهەردوو لاماندا بكوژرێت ، بەڵام لەڕاستیدا گەمەیەكەو تەنها خۆم وخۆت دەی زانین و سینارێوی ئەوەی كە ڕووشدەدات پێشوەخت دانراوە، بۆئەوەی بتكەینە ئەفسانەو حیكایەتی ئازایەتی تۆ بڵاو دەكەینەوە )ل72

نوسەر لەم ڕووەوە لە "جەمیل سائیب" توندتر ڕەخنەكانی لە"شێخی سپی" دەگرێت، ئەگەر وایدانێین لەهەندێك ڕووەوە ڕەمزە بۆ كەسایەتی "شێخی حەقیقی" كەئەویش ڕەخنەگرتنە لەخودی هەڵە مێژووییە گریمانكراوەكانی كەسەكە. وەك لەزاری شێخ مەحمودەوە دەڵێت:

(حەشامەتەكە ئەمە دەبینن و هاوار دەكەن: شێخ شەهیدە،بەڵام گەرچی لەڕاستیدا شەهید نابم بەڵام وەك مەجازێك دەبمە شەهید، جێگەی داخیشمە هەموو ئەوەی كەدەوترا ڕوودەدات پێشتر زانراوە ).ل81

هەروەها نووسەر سەرهەڵگرتنی كەسایەتییەكی گەورەی زانا و خواناسی وەك "مەولانا خالیدی نەقشبەندی "ئەخاتە ئەستۆی بنەماڵەی "شێخی سپی" كەئەوان خاوەن تەریقەتی قادری بوون و وەك لەسەر زاری شەهرامی سۆفییەوە باسی دەكات:

( تۆمن ناناسی نەك ناوم شەهرامە بەڵكو كوڕەزای ئەوشەهرامەشم كەكتێبە سانكریستییەكەی بۆشێخی سپی وەرگێڕاوە ،................... دواتر باپیرم لەتاو موریدو پیاوەكانی ئەو هەڵهاتووە).ل85

ڕۆمانەكە باسی گەورەترین جەنگاوەرانی ئیبلیس مان بۆدەكات، ئەویش فەسادی ئەخلاقییە كەچۆن تەنگیان بەكۆمەڵگە هەڵچنیووە، بەتایبەتی لەلایەن مەسئول و دەسەڵاتدارانی كۆمەڵگەوە، نووسەر لەسەر زاری (ژینا)وە بۆمان دەگێڕێتەوەو ئەو وێنە زۆر تاڵ و سامناكەی فەسادكردنی كچان و ئافرەتانمان دەخاتەوە بیر، كەبەداخەوە بۆتە باجێكی بەردەوامی خۆجێكردنەوەی ئافرەتان، لەسیستمی بژێوی و نان پەیداكردندا!؟

یەكێك لەشتە سەرنج ڕاكێشەكانی تری ناو ڕۆمانەكە، ئەوەیە كە باسی دووكەسایەتی جیاواز دەكات كەدووانیان پیاون بەناوی (فەرهاد و شەهرام ) كەهەریەكەیان دوو ڕۆڵی تر دەبینن كەدەوری (خێر و شەڕ) ە ، هەروەك چۆن كەسایەتی "ژینا"ش دوولایەنەیە،

ژینا-یەك لەگەڵ هەردوو كەسایەتی ناو ڕۆمانەكە(جوت دەبێت )، بەڵام یەكێكیان بەخۆشی خۆی و ئەوی تریان بەئارەزووی پیاوانی هەوەس باز و شەهوانی كەدەیانەوێت پۆست و پلەی دەسەڵات و ئیدارییان لەپێناو تێركردنی غەرائیزە ئاژەڵییەكانی خۆیاندا بەكاربهێنن، بەبێ گوێدانە ئەو بەها كۆمەڵایەتییانەی كۆمەڵگەی كوردی، كەدەسەڵاتی دوور و درێژی فاشییانەی بەعسیش نەیتوانی بەو شێوەیەی كەسایەتییە دەسەڵاتدارە گریمانكراوەكانی نێو ڕۆمانەكە، كچان و ژنانی كورد داماڵێت لەمافی سروشتی پاكیزەیی و بوونی شەرەف و كەراماتی مرۆییان.. بەدرێژایی ساڵانێك بەعس نەیتوانی تەنانەت كەمترین ژمارەش لەكچان و ژنانی كورد ئالوودەی لەشفرۆشی و سێكسبازی بكات؟!

لەزاری"ژیناوە"باسی "فەرهاد تانجووری یەكەم " دەكرێت، وەك مەسئول و دەسەڵاتدار ، دەڵێت:

(هەر دوا بەدوای ئەوە سەدانجار سوارم بوو ، بەوەش ڕانەوستاو منی گەیاندە لای كەسانی لەخۆی باڵادەست ترو لە هەموو شاردا بەسۆزانی ناسراوم و خەڵكی تریش پێم فێربوو...)ل103.

نووسەر لە ڕۆمانی"وێڵگەی یادەوەرییە گریمانكراوەكان"دا دووجەنگاوەری هەرە ترسناك بەخوێنەر دەناسێنێت ..ئەم دوو جەنگاوەرەش خۆشەویسترین جەنگاوەرانی ئبلیس-ن ئەوانیش : ( میجەرسۆن-ی جاسوسی ئینگلیز و ژنی توجارباشییە) كەدەیەوێت كاری بەد ڕەوشتی لەگەڵ "مێجەرسۆن" بكات ، (مێجەرسۆن ) هەم جەنگاوەری شەیتان و هەم كاراكتەرێكی سیاسیشە ، وابەستەبوونی ژنی تووجارباشییەكەو مێجەرسۆن لەكردەیەكی سێكسیدا و بەرجەستەكردنی لەبەشێكی ڕۆمانەكەدا، بەكارێكی تەسادووفی ناچێت ، چونكە هەمیشە (سیاسی و بازرگانەكان ) دوو دیوی یەك دراوون و ئەشێت ئەم ژنەی تووجارباشییەكە ئەم كارەی بەئاگاداری یان چاوپۆشی مێردەكەی لەگەڵا"مێجەرسۆن" كردبێت و مەبەستیش مەیسەركردنی مامەڵەو ئیش و كارە بازرگانییەكانە كەلەو سەردەمەدا ئینگلیز تێیدا باڵادەست بووە..

مێجەرسۆن لە ڕۆمانەكەدا دەبێتە گێڕەڕەوەو باس لەوە دەكات چۆن ژنی تووجارباشییەكە بەگیری دەهێنێت و دەڵێت:

(كاتێك ویستم لەدەستی هەڵبێم توند زەكەری گرتم و گوتی لەدەعبا خەتەنەنەكراوەكەت دەترسیت، نەدەكرا لەوە زیاتر منجڕی بنوێنم ، هەربۆیە خۆم تەسلیم بەمێینەیەكی ئاڵۆشاوی كرد، ئاوەڵكراسە شین باوەكەی داكەندوو كەواو كراسەكەی هەڵدایەوە لەدواوەڕا سوار خۆی كردم ، هەرلەیەكەم ساتەوە هەستم كرد سواری هەموو مێینەكانی شارەكە بووم و هەرچەندە گرتنی ئەو شارە ئاسانترین كارێك بوو، كاتێك سووپاكەمان مەبەستی بووایە بیگرێت، بەڵام هەر لەو ساتەوە هەستمكرد شارمان گرتووەو تازە بۆ هەتا هەتایە هی خۆمانە. زۆر بەئاستەم ئاڵۆشیم بۆ دامركایەوە، شێتانە پەلاماری زەكەرمی دەداو شوێن گۆڕكێی پێدەكرد، تابڕست و هێزی تەكاندانم تێدا مابوو دەستبەردارم نەبوو، ئێستاشی لەگەڵدا بێت سێكسی لەو چەشنەم نەكردووە، چێژێكی سیحرییانەی پێبەخشیم، دەیان جار سوپاسی "شەهرام"ی ساحیر دەكەم، كەتوانی بەگایینی چەندین مێینەی ئەم شارە دەركەی گۆڕانكارییەكان بخاتە سەرپشت، سوپاس بۆ ئەو كەپێش ئەوەی ئێمە خەڵكە بنەڕەتییەكەی شارەكە بگۆڕین و بەزەحمەتێكی زۆر مێینەكانیان بهێنینە ژێر خۆمان ئەو هێنایە ژێرمان، دەبێت خاترجەم بین لەمڕۆوە شار لەژێرماندایە )ل57_58

ئەوەی كە نووسەری ڕۆمانی"وێڵگەی یادەوەرییە گریمانكراوەكان" لە ڕۆماننووس و نووسەرەكانی تری كورد جیادەكاتەوە ئەوەیە بەپێچەوانەی ئەوانەوە كەباسی سێكس دەكات دەیەوێت سێكس لە بەرچاوی خوێنەر ناشرین بكات.

ئەگەر بڕوانیتە رۆمانەكانی (حسێن عارف و بەختیار عەلی و شێرزاد حسن ) دەبینیت لادانە سێكسی و كردارە ناشەرعییە سێكسییەكان لای تۆی خوێنەر شیرین دەكرێت، بەناوی ڕۆمانسیەت و فانتازیاوە مێشكی خوێنەر بەرەو شوێنێكی غەریزی و شەهوانی دەبرێ.

هەموو ئەمانەش لەفەرهەنگی ئەم كۆمەڵگەیەی ئێمەدا شوێنی نابێتەوە، تۆ چەند بڵێیت و بڕێسیت و ژنان و ئافرەتان بەرەو سێكسی ئازاد بانگ بكەیت، دواجار كۆمەڵگە بەسووك سەیریان دەكات یان دەیانكوژێت، تازەترین نموونەش كوشتنی ئافرەتێك بوو، لەناو جەرگەی پایتەختی ڕۆشنبیری و لەپاركێكدا كەناوی "پاركی دایك"ە، كەڕەمز بوو بۆ جوانترین سیفاتەكانی ئافرەت كەدایكایەتییەو ئێمە هەموومان لەدایك بووین، دایك-ێك كەدەبێت قەناعەتمان بەپاراستنی بوونی مرۆییانەی بێت، هەر لەیەكەم ڕۆژی لەدایك بوونییەوە تا مردنی.. ئیتر لەم سەفەری لەدایك بوون تا مردنەی مرۆڤ بەگشتی و ئافرەت بەتایبەتی، تاوانە حەزە سێسكییەكانی نەوەی ئادەم بكرێتە وەسیلەی بازرگانی و هەوەس بازی، لەكاتێكدا بەپێی عورف و عادەت و ئاینی كۆمەڵگەكان ئەوەی پێویستە بۆ دامركاندنەوەی ئارەزووەكانی ئینسان لەڕووە شەرعییەكەیەوە ڕێپێدراوە.

هەر كوشتنیشە چارەنووسی پاڵەوانە ئافرەتی ناو ڕۆمانەكە، لەزاری( ژینا) وە:

(چەند مێینەی وەك من كوژران ، ئێمە ئیختیارێكمان نەبوو لەوەی كە ڕویدا نەدەكرا بەپێچەوانەی ئەوشەپۆلانەوە مەلەبكەین كەئێمەی بەرەو مەرگ برد).ل111

پاشان( ژینا) باس لەشێوە كوشتنەكەی دەكات :

(ئەوەی دوای كوژرانم نیگەرانی كردم شێوەی كەوتنەكەم بوو بەچەشنێك ئەوانەی بینیانم تێر ڕوانییانە دەرپێكەم ، ئەودەرپێیەی كەدەبوو بە پێی زەوقی ئەوانەی لەگەڵیان ڕادەبوێرم زوو زوو بیگۆڕم...)ل111

لە پاشكوژرانم: ( زۆر شتم لە بارەوە گوترا، زۆر شتم لەبارەوە نووسرا، زۆرشتم لەبارەوە خوێنرایەوە كەهیچیان پێوەندییان بەڕاستییەكانی ژیانی منەوە نەبوو، كاتێك پۆستەرەكانی خۆم دەبینی بەهەموو شوێنێكی شاردا هەڵواسراون، زۆر نیگەران دەبووم بەو هەموو درۆیەی لەبارەی منەوە نووسرابوو). ل133

لە كۆتایدا دەمەوێت ئەوە بڵیم كەئەم ڕۆمانە كۆمەڵێك پرسیار و گومانی تێدایە كەخوێنەر پێویستە خۆی وەڵامی خۆی بداتەوە، بەردەوامی پێدەدات تادەگاتە یەقین و ماهییەتی بوون، هەرچەندە ئینسان كردەوەكانی دابەشی دووبەرە دەبن(خێر و شەڕ)، ئەمەش ئەوكاتە جیادەكرێتەوە كەئینسان دەگاتە مردن و(یەقین) كەلە ڕۆمانەكەدا زۆر جوان باسی مەرگ دەكات و زیاتر پاش دیمەنە سێكسییەكان دەیهێنێتەوە بەرچاوت، واتە هەمیشە دەرچوون لەدنیاو فەنابوونت پیشان دەدات و بەمەش مۆركێكی عیرفانی لەخۆدەگرێت، چونكە یەكێك لەخاڵە سەرەكییەكانی ئەدەبیاتی عیرفانی باسكردن و بارزكردنی مەرگ و فەنابوون و پووچگەرایەتی ئارەزووە كاتییەكانە.

رۆمانی "وێڵگەی یادەوەرییە گریمانكراوەكان" بەڕای شەخسی خۆم، بەئەدەبیاتێكی عیرفانی جوانی كوردی دادەنێم.. گەشتی مرۆڤە لەگومانەوە بۆ ئیمان.. بەبڕوای من دەبوو ناوی ئەم ڕۆمانە (ئیبلاس و ماجەراكانی) بووایە كەچەندین كاراكتەر بەشدارن لەگێڕانەوەیدا و بەمەش دەبێتە رۆمانێكی فرە دەنگی.

ئامانجی ڕۆمانەكە :

نووسەر سەرباری ئەوەی كە بەشێكی زۆری ڕۆمانەكەی تەرخان كردووە بۆگەمەكانی ئیبلیس "ئیبلاس " ، بەڵام ئەم ڕۆمانە لەئەدەبیاتی كوردیدا یەكەم ڕۆمانی "تەسەووفە" كەنووسرابێت چونكە لەسەر زاری "حەلاج"ەوە ، دنیابینیمان بۆمەرگ و بۆ ژیان وماهییەتی بوون دەگۆڕێت، "ئیبلیس" مان لەڕوانگەی سۆفییەكانەوە بۆ شی دەكاتەوە.. كەبەتەسەووری ئەوان دواجار ئەوە ئێمەین بەخراپەكانمان ئیبلیس-ەكان تێپەڕدەكەین و خۆبەخشانە ئامادەیی خۆمان دەردەبڕین، تا ببینە جەنگاوەرێكی ڕێگەی تاریكی و خراپەكارییەكانی ئیبلاس.

ڕۆمانەكە كۆمەڵیك پرسیاری حەقیقی و گوماناوی هەڵدەداتە ناومێشكی خوێنەرەوە، كۆمەڵێك بۆچوون دەوروژێنیت كە ئەساسیاتی بوونی مرۆڤ پێك دەهێنێت.. بۆ زیاتر ڕوونكردنەوەی ئەم مەسەلەیە با بگەڕێینەوە بۆ ڕۆمانە كە لە بەشی (پێنجەمی گێڕانەوەكانی فەرهاد تانجوری دووەم ، لە لاپەڕە 104 بۆلاپەڕ 110 كەتەواوی ئامانجی ڕۆمانە كە ڕوون دەكاتەوە لە سەر زاری هەر دووكارەكتەری "چاك و سۆفی " واتە "فەرهاد تانجووری دووەم و شەهرامی سۆفی" شەهرام، فەرهاد بەموریدی خۆی دەزانێت و پێی دەڵێت:

(تۆ بەبێ ئەوەی بەخۆت بزانیت باشترین موریدی ڕێگەی دۆزینەوەی شتە نەزانراوەكانیت، توانیت دوورترین ڕێگەی سەفەر بگریتەبەر و بەچەشنی سۆفییەكان دنیا بگەڕێیت، تۆ ئەو كەسەی لەنێو وشەكاندا بۆ مانا ناگەڕێیت، وشەكان وەهمن و ڕاستییەكان لەنێو وێنەكاندان، بەبێ بینین هیچ شتێك بوونی نییە، خۆشەویستییەكی نەبینراو خۆشەویستی نییە، خۆشەویستی لەنێو وشەكاندا وەهمە...)105

ئەوەی گرنگی ئەم ڕۆمانە زیاتر دەكات ئەوەیە كەتوانیوویەتی زۆر بەباشی زاڵبێت بەسەر تێكشكاندنی "شوێن و كات"دا بەچەشنێك توانیوویەتی هەموو ڕووداوەكان لەشارێكی بچووك-گەوەرەدا جێ بكاتەوە، ئیتر خوێنەر دەتوانێت بەكەیفی خۆی تەسەووری ئەو شارە بكات، لای من شتێكەو لای خوێنەرێكی تر شتێكی تر.. ئەمەش گەورەترین دنیا بینی تەسەوف و سۆفییەكانە بۆ ژیان و تەماشاكردنی گەردوون و بینینەوەی لەجووڵەی بەردەوامدا.. سۆفییەكان بەچاوی دڵا دەڕواننە بوون و گەردوون.

لەڕۆمانەكەدا ئەو ڕاستیە دەردەكەوێت، بەدرێژایی مێژوو مرۆڤ بەناوی خوای گەورەوە چ كارەساتێكی گەورەی خوڵقاندووە، وەك نوێنەری خوداو دنیای غەیبیی لە هەوڵی كوشتن و برینداركردن و ڕووخاندندا بووە، ئەمەش بەناوی یاساگەلێكەوە كەبۆ خۆی داناوە..ئاخر حاموڕابی یاسا بۆ دەربكات لە كاتێكدا خۆی خوێنڕێژترینە كەچی یەكەمین كەسە لەمێژوودا قوتابخانە بنیاد دەنێت و یاسا تەشریع دەكات و لەسەر بەرد بۆ هەتا هەتایە بەفەرمانی ئەو دەنووسرێتەوە.

( ئێمەیەك كەبەفیترەت وغەریزە بارگاوین بەشەڕەنگێزی بەچی دەستەمۆو كەوی دەبین )ل107

دەبێت بەشوێن ڕێگەچارەیەكدا بگەڕێین لە بەدبەختی و كڵۆڵی ڕزگارمان بكات، ئەویش لای نووسەر بەو مەرگەوە بەستراوەتەوە كە حەللاج داوای دەكات و لەڕۆمانەكەیدا لە زۆر شوێن نزیك دەبێتەوە لەو مەرگەو پرسیاردەكات و دەڵێت:

( كەئێمە مەحكوم بین بەمەرگ بۆدەبێت بژین بۆدەبێت هەبین و ئەو هەموو ئازارو ئەشكەنجەیە بكێشین، چ وەهمێكە ئەو ژیانەی ئێمە تێیدا دەژین )ل104.

ئەمەش هەمان قسە بەناوبانگەكەی حەللاجە كەدەڵێت :

اقتلونی یاپقاتی ان فی قتلی حیاتی

ومماتی فی حیاتی و حیاتی فی مماتی

بمكوژن بمكوژن ئەی متمانە پێكراوەكانم (نەك دووژمنەكانم ) چونكە لەكوژرانیشمدا ژیان هەیە.

سەرچاوە: وێڵگەی یادەوەرییە گریمانكراوەكان- یوسف عزەدین-ڕۆمان-بەڕێوەبەرێتی چاپ و بڵاوكردنەوەی سلێمانی-چاپخانەی شڤان-2009