کاریگەرییا وێرانکەر ژ نەدانا مۆچەى

نەدانا مۆچەى و گیرۆکرن و چەپکرنا وى ئەوا تەنها ل کۆردستانێ هەی و ئەڤە 10 ساڵە ئەڤ تاوان و زولمە بەردەوامە، ب ڕاستى ئێدێ زیان و مەترسیێن ڤێ نەحەقییا سۆر ب سۆر فەرمانبەر و مۆچەخۆر و خێزانێن وان دەربازکرینە، گومان نینە ئێک سەکتەرێ ژیانا ئابۆرى نەمایە ئەڤێ ستەمێ باندۆڕا خوەیا دژوار و خراب لێ نەکری، ب شەرت هەڕە دەڤ زارۆکێن ژ هەژاری پێلاڤان بۆیاغ دكن و دەڤ کاسبکارێن حەمال و پێڤە وەرە هەتا گەهییە دکاندار و خوەدی ماڕكێتان، پاشان بچییە لایێ بەڵێندەر و کونتڕاتکچییان ژ هەمییان ئەڤێ پڕسیارێ ژێ بکە:
شۆل چەوانە؟
دێ بینى بەرسڤ ئێکە و نابتە دوو: "ئەگەر مۆچە بهیتە دان شۆل دلڤلڤت و ئەگەر نە کرییا کرێکار و دوکانا نادەرکەڤت!
ل ڤێرێ دێ زۆر ب کورتى بەحس ل هندەک باندۆڕێن خراپ و تڕسناك ژ سەدەما نەدانا مۆچەى کم:

• فشارا دارایی: دبيتە ئەگەرێ کێشەیا نەدابینکرنا پێدڤێین سەرەتایی وەک پێدانا کرێ، پارەیێ خزمەتگوزارییان و کڕینا خۆراکى، ئانکۆ خۆلى ب عەیشێ خەلکێ وەردبت، یان نەشێن نانەکێ بۆ زاڕۆکێن ب ڕەحەتى پەیدا بکن.

• زێدەبوونا دلتەنگى و خەمۆکیێ: هەلبەتە وەکى یا دیار کێشەیێن دەرۆنى و بێ زاڕی یا زۆر دبن، چەوان نە؟! ئەگەر فەرمانبەرێ بەریک ڤاڵا ئێدى شەرمێ ژ زاڕۆکێن خوە و کەس و کارێن خوە بکتن.

• داکەفتنا بەرهەمهێنانا فەرمانبەران: بەرهەمێ كارێ گەلەك فەرمانبەران یێ نێزیكی سفرێ بووی، چونکى کارمەندێ حكۆمەتێ یێ هەست دکت ئەو یێ خولامینى و بەنداتییەکا هەروە و ب ڕەزیلى یێ دبۆرینت، یا بێى هیچ پاڵنەر، و یێ بچەک عەقل هەبت دێ زانت چ پاشەڕۆکا نێزیک یا ڕەشتارى ژ بۆ سازییا بیرۆقراتییا هەرێمێ هەیە، چونکى هۆسان بت مرۆڤ قەت هەست ب ئنتیمائا خۆ ژبۆ دەزگەهێ حكۆمیێ لێ کار دکت نا کتن.

• زێدەبوونا قەرزان ل سەڕ پشتا فەرمانبەران ب تایبەتی: ئەلبەتە فەرمانبەر دەمێ مۆچەیێ خۆ نەوەرگرت دێ پەنایێ بۆ قەرزکرنێ بتن ئەڤە خوە ب خوەژى بارگرانییا دارایی زێدە دکتن.

• نەدانا مۆچى و گیرۆکرنا وى کێشەییێن خێزانی توند و زێدە دکن:
یا بەرچاڤا تێکچوونا پەیوەندیێن خێزانى و زێدەبوونا ململانێی ل ناڤ ماڵ ژ سەدەمێ نەپێچێبوونا سەمیانێ ماڵێیە، نەشێت ب ئەرکێن خۆ ڕاببت، ئەگەرێ سەرەکى ئەوە ژێدەرێ ژیارێ کو (مۆچەیە) زۆر یێ هاتییە بەرتەنک کرن و هندەک جاران هشکرن..

• نەدانا مۆچەى پلاندانانێ ژ بۆ خێزانێ ناهێلتن:
ئەز وەکۆ فەرمانبەرەک هندى دهێم نەشێم پلانەکا دارایى بۆ خێزانا خۆ دەینم و ل دویڤ بچم، ما چەوا پلان بێى بودجەیەکا دابینکرى و دامنکرى و بێ بانێ دەمى (السقف الزمني) دێ هێتە داڕشتن، ئێدى ل کوردستانێ کەسەک نزانت سەقفێ هەیڤێ چەندە و سەرێ وێ و بنێ کەنگییە ئەڤ ژ لایەکێڤە، ژ لایەکێ دیترڤە دێ چەوان مۆچێ (30) ڕۆژان تێرا پلانا (50-60) ڕۆژان کتن، مۆچە دەمێ دهێتە وەرگرتن هەر ل هەوا بۆ مارکێتا و خودانێت دەینان دفڕتن.
ب ڕاستى مە ژیانەکا فاشل ل ژێر سیبەرا ڤێ حکۆمەتێ بۆراند و ئەم یێن دبۆرینن، زانایێن پلاندانانێ بەحس ل فەشەلەکا وەکى یا مە کرییە، دبێژن: هەر شۆلێ پلان ژبۆ سەرکەفتنا وێ نەهێتە دانان؛ ئەلبەتە ئەو پلان ژ بۆ شکەستنێ هاتە نەخشەكێشان!.

ب خۆدێ گەلەک زیانێن دیتر ژى هەنە، بەلێ ب داخباریڤە دێ بێژین: کى دبینت و کى دخوینت، كەنگی ئەگەڕ ئەڤ فەرمامبەرە و خەلك ژ برسادە ڕەق ببن بۆ حكۆمتێ خەمە، بلا قیڕ و سیر لێ ببن!