هەندێ جار دەوڵەتان، پەنا دەبەنە بەر بڕیاری دابەزاندنی بەهای دراوی نیشتیمانیان،لەپێناو دوبارە گەڕاندنەوەی هاوسەنگی لەتەرازووی بازرگانیدا.
كەمكردنەوەی بەهای دراو،بریتییە لەدابەزاندنی نرخی ئاڵووێری فەرمی دراوێك بەرامبەر بەدراوێكی تر(دۆلار).بەشێوەیەك زیادكردنی چەند یەكەیەك لەدراوی نیشتیمانی بەرامبەر بەیەكەیەك لەدراوی بیانی.
بۆ نمونە پێشتر لەبانكی ناوەندی (100)دۆلار بە(119000)هەزار دینار دەفرۆشرا،بەڵام دوای بڕیاری حكومەت وبانكی ناوەندی لەئێستادا (100)دۆلار بەرامبەر بە (145000بۆ 147000)هەزار دینار دەفرۆشێت.واتە نزیكەی (25%) بەهاكەی لەدەستداوە.لەدەستاودەستكردنی بازاڕیشدا ڕێژەكە بەرزدەبێتەوە بۆ نزیكەی (30%)
كەمكردنەوەی بەهای دراو،ڕاستەوخۆ لەژێر دەستەڵاتی ئیداری دەوڵەتدایە،كەدیاری دەكرێت بەبریاری حكومی.
بەڵام كاتێك نرخی ئاڵووێری دراو لەژێر چەتری هێزی خواست و خستنەڕودا بێت،واتە دەرئەنجامی كارلێككردنی خواست وخستنەڕوو لەبازاڕی نەختینەیی،بەبێ دەستێوەردانی ڕاستەوخۆی دەوڵەت.

پاڵنەرو ئامانجەكان:
كەمكردنەوەی بەهای دراوی نیشتیمانی،بەئامانجی گەڕاندنەوەی هاوسەنگی لەتەرازووی بازرگانی و كەمكردنەوەی كورتهێنانی بودجەدا هەنگاوێكی گونجاوە.
هەروەها ئەم سیاسەتە،هاوكاری كەمكردنەوەی فشارەكانی سەر یەدەگی بانكی ناوەندی دەكات لە دراوی بیانی،ئەمەش یەكێك بووە لەبیانووەكانی حكومەت و بانكی ناوەندی عێراقی، كەبەهۆی خەرجییە زۆرو بەربڵاوەكانی حكومەتەوە،یەدەگی دراوی بیانی لەژێر مەترسی كەمبوونەوەدایە و لەئێستادا یەدەگی دراوی بیانی لەبانكی ناوەندی نزیكەی ( 70 ) ملیار دۆلارە.
دابەزاندنی بەهای دراوی نیشتیمانی،دەبێتەهۆی بەرزبونەوەی نرخی شمەك و كاڵای هاوردەكراو،ئەمەش قەبارەی كڕینی شمەكی هاوردەكراو دیاری دەكات،خواست لەسەر بەرهەمی ناوخۆ زیاد دەكات.بەڵام لەعێراقدا بازاڕەكان بە شمەك وكاڵای هاوردەكراو خنكێنراون،زیاتر لە(90%)ی هاوردەیە و بەرهەمی ناوخۆ لەئاستی پێویستدا نیە،ئەوەی هەیە تەنها ڕێژەیەكی كەم لەخواست پڕدەكاتەوە.
ئەگەر ئەم هەنگاوە سەركەوتوو بێت،مانای وایە قەبارەی هاوردەكراو كەمدەبێتەوە،ئەو بڕە پارانەی كەپێشتر دەچووە دەرەوە كەم دەبێتەوە و لەناوخۆدا دەستاودەست دەكرێت. بەمەرجێك ئابوری نیشتیمانی توانای وەڵامدانەوەی خواستی هەمووەكی هەبێت،لەهەمانكاتدا توانای كێبڕكێ ی شمەكی هاوردەكراوی هەبێت.ئەگەر هاوردەكراو كەمی كردو هەناردەكراوەكان زیاد بوو واتە گەڕاندنەوەی هاوسەنگی بۆ تەرازووی بازرگانی دێتە دی.بەڵام لەبەرئەوەی ئابوری عێراق لەتەرازووی بازرگانیەكەیدا بەڕێژەی زیاتر لە(90%)تەنها نەوتە،بەرهەمی تری نی یە لەتای هەناردەكردندا..

هەندێ وڵات،پەنا دەبەنە بەر بڕیاری دابەزاندنی بەهای دراوەكانیان بەئامانجی هاندانی بەرهەمهێنانی نیشتیمانی، بۆئەوەی ڕێژەی گەشەی ئابوری بەرزبكەنەوە وسنورێك بۆ بێكاری دابنێن لەڕێگای رەخساندنی هەلی كارەوە.

چەكێكی دوو سەرە:
هەندێ جار،لەبری ئەوەی دابەزاندنی بەهای دراو ببێتە هۆی هاندانی بەرهەمێنانی ناوخۆ و گەشەی ئابوری نیشتیمانی،بەڵام ئەم هەنگاوە كاریگەری نێگەتیڤ و پێچەوانەی دەبێت. لەوانەیە ئابوری بەرەو داكشانەوە ببات بەهۆی سەرهەڵدانی هەڵاوسانی لەڕادەبەدەر،كەوادەكات نرخی كەرەستەی خاو و سەرچاوەكانی ووزەو كارەباو سوتەمەنی زیاد دەكات،لەگەڵ ئامێرو پێداویستییە هاوردەكراوەكاندا.
ئابوری عێراق بەم بارودۆخەی ئێستاوە،هەرگیز ناتوانێت گەشەی پێ بدرێت و بەرهەمێنانی ناوخۆ،ناتوانێت وەڵامی خواستی هەموەكی بداتەوە..
لەكاتێكدا عێراق ساڵانە،نزیكەی (48)ملیار دۆلار بەهای شمەك وكاڵای هاوردەكراو،پارە دەچێتە دەرەوەی وڵــــات.!

ئەم سیاسەتە لەئابوری ئەو وڵاتانەدا،دەكرێت پەیڕەو بكرێت كەكەرتی بەرهەمهێنانیان بەرزە،لەئاستی وەڵامدانەوەی خواستی هەمووەكی ناوخۆدایە،كێبڕكێ ی بەرهەمی هاوردەكراو دەكات لەڕووی نرخ وجۆری بەرهەمەوە.
پەیرەوكردنی ئەم سیاسەتە لەئابوری وڵاتانی تازەپێگەشتودا كاری پێ دەكرێت،لەساڵانی پێشوودا هەریەكە لەئەرجەنتین و مەكسیك پەیڕەویان كرد و بوو بەهۆی سەرهەڵدانی هەڵاوسان و كەمبوونەوەی بەرهەمهێنان.!
كاریگەری لەسەر مووچەخۆران:
ئاشكرایە نزیكەی (6)ملیۆن هاوڵاتی پشت بەو مووچەیە دەبەستن كە مانگانە بەسیفەتی فەرمانبەرو خانەنیشین و تۆڕی پاراستنی كۆمەڵایەتی وەریدەگرن،ئەگەر وادابنێن تێكڕای هەر خێزانێكی عێراقی پێنج كەس بن،واتە(30)ملیۆن هاوڵاتی ڕاستەوخۆ پشت بەمووچە دەبەستن،ئەمەش ڕێژەی (70%)ی كۆی دانیشتوانی عێراق دەكات.بەم بڕیارە هێزی شت كڕینی داهاتی ئەم خێزانانە دادەبەزێت و كاریگەری نێگەتیڤی دەبێت لەسەر بژێوی ژیانیان،ئەگەر پاڵپشتی حكومی نەبێت، لەدابینكردنی بەشەخۆراكی مانگانە، ئەوا بەدڵنیاییەوە ڕێژەی هەژاری زیاتر دەبێت،كەلەئێستادا ڕێژەی (23.5%) ی دانیشتوان لەژێر هێڵی هەژارییەوەن.!
دەرئەنجام:
بەهۆی ناسەقامگیری سیاسی و ئابوری وئەمنی وتوڕەیی شەقام لەعێراقدا.وادەردەكەوێت ئەم هەنگاوە تەنها لەزیادكردنی قەبارەی دیناردا دێتەدی.ئامانجەكانی تری وەك گەشەپێدانی ئابوری و زیادكردنی بەرهەم وپاشان هەناردە و ڕەخساندنی هەلی كار، سەركەوتوو نابێت،لەماوەی كورتخایەندا.
لەلایەكی ترەوە،لەبەرئەوەی سیاسەتی دارایی حكومەت بۆ ساڵی (2021) گۆڕانكاری بەسەردا دێت.مووچەی فەرمانبەران و جۆری دەرماڵەكان كەمدەكرێنەوە و خەرجی بەگەڕ سنوردار دەكرێت،ئەم هەنگاوە لەگەڵ بوونی هەڵاوسان لەبازاڕدا یەكناگرێتەوە وجارێكی تر باری سەرشانی مووچەخۆران و چینی هەژاران قورستر دەكات.!