جاسم محمد شرنەخى

ئەم دشێن ب پشتراستیڤە بێژین: ئەو پەرتووکێن سیاسى و ئیدارىێن ل دۆر بابەتێ ساڵۆخەتێن سەرکردە یانژى سیاسەتمەدارێ چاک هاتینە نڤێسین هەمیان بەحسێ ڕوەشتێ هەستا ب بەرپرسیێ کرینە وەکو ئێک ژگرنگترین ئەگەرێن سەرکەفتنا هەر سەرکێشەکێ چ ئیدارى بت یانژى سیاسی، ل ڤان سالین داویێ پەرتۆکەکا ژێهاتێ ب درێژاهى ل سەر ڤى بابەتى کەفتە بەردەستێن خواندەڤانا ل ژێر ناڤێ: (Responsible Leadership- سەرکێشیا ب بەرپرسانە) ژلایێ هەردوو نڤێسەران (توماس ماك) و (نيكولا بليس) هاتیە دانان، وتێدا خویا کرینە کو ئەڤ جۆرێ سەرکردایەتیێ ڕێکەکا رۆهن و پانە ژبۆ گەهشتنا ئارمانجێن مەزن، و هەر چەوان بت – وەکى ڤێ پەرتۆکێ دیارکرى – دڤێت ئەڤ ڕەوشت دل و سەنتەرێ ساڵۆخەتێن سەرکردەى بت.

هەستا بەرپرسیێ هێڤینێ ئەقلێ سیاسەت و حوکمڕانیا ژیرانەیە، ئەو ساڵۆخەتە یێ وەرچەرخانێ د ناخێ خوەدیێ خوەدا چێدکت، و ئینسانێ ب سەد هەشتێ پلەیان ژڤى لایێ بۆ لایێ دیترێ چاکیێ ڤەدگۆهێزت، گەلۆ ما چ بۆ وەکرى تا پێشەوا عومەرێ کورێ خەتابى ب گەهیتە کوپیتکا حوکمێ دروست و دادپەروەرانە و ناڤێ خوە و ڕێڤەبرن و سیاسەت و حوکمڕانیا خوە ب زیڕى د دیرۆکا سیاسیدا بنڤێست؟ بەرسڤ چ پێ نەڤێت هەستا وى ب بەرپرسیێ بوو ودا گۆهـ بدین وى ب خوە چەوان ل دۆر ڤی هەستێ پیرۆز پەیڤیە: ((لو ماتت سخلة على شاطئ الفرات ضيعة لخشيت أنْ أُسْألَ عنها – ئەگەر بزنەک ل بەرئاڤا ڕویبارێ فوراتى – ژ بێ خودانى – بمرت، ددترسم پرسیارا وێ ژ من بهێتە کرن))، بەرێ خوە ب دەنێ چەوان خوە ب بەرپرس نەکو تەنها ژ دەولەت و خەلکێ خوە دزانت بەلکو هەتا ژ هەمى پەیدابووى و ئاژەلان ژى، ڤى کەسایەتیێ مەزن هەست ب بەرپرسیا رێک و ڕێبارێن گیانەوەران ژى دکر، ودلێ وى یێ هەستیاربوو هەمبەر هەمیان و جاران دگۆت: ((لو أنّ بغلةً عثرت في طريق العراق، لَخشيتُ أن يسألني الله عنها يوم القيامة – هەر چەوان بت ئەگەر هێسترەک ل ڕیا ئیراقێ ب هەلنگڤت ئەز ددترسم خۆدا پرسا وێ ژ من بکت)).

ئەها ئەڤ بەرپرسیە و هەستا ب وێ هەمبەر خودێ و خەلکێ، و دیسان هەمبەر مێژوویێ، مرۆڤێ سەرکردەى پاڵ ددت ب باشترین و دلسۆزترین شێواز ئەمانەتا ئەرکان ئەدا بکت، و هەمى دەما شەرما پرسیارکرنا ژ وى ل دونیایێ و دناڤ بەرپەرێن مێژووێدا بەریا ل بەردەستێن خوداى ب هێتە ڕاوەستاندن و چەندین پرسیارێن ب سەهم و دژوار ژێ بهێنە کرن دەمێ فەرمانا ئیلاهى دهێتە ڕاگەهاندن: ((وَقِفُوهُمْ ۖ إِنَّهُم مَّسْئُولُونَ- ڕاوەستین ئەو بەرپرسیارن)).
ئەڤ دەردەسەریا نها ئەم کورد تێدا دژین ژ پاشکەفتنا سیاسى و ئیدارى و حوکمێ فاشل هەلبەت دا ڕەوش ب ئاوایەکێ بەرۆڤاژى بت، و ل شوینا وێ – مینا هەمى وەڵاتێن وەکى مە دەرفەت ژبۆ پەیدابووى- دا پێشکەفتن و ژیارەکا خۆش و کامەڕاى لێ بەرقەراربت ئەگەر تەنها ماکا هەمى ڕەوشت و ساڵۆخەتێن قیادى ل دەڤ حوکمڕان و سەرکێشێن مە کوردان هەبان، ئەگەر زانیبان بارێ وان چەند گرانە ژبلى ئەمانەتا جان و گیانى هەر دینارەکا ڤى مللەتێ وهەر لێترەکا گازا وى ئەمانەتن دستویێن واندا، ئەگەر ئەڤە هەبا بەس بوو!

ئاستێ هەستا بەرپرسیێ ژ گەل و ەڵات و ئەمانەتا سەروەت و سامانێن ڤى خاکى ل دەڤ بژاردەیا حوکمڕان ل وەڵاتێ مە نا گەهتە گۆزەکا وى پیڕەمێرى یێ وێنەیێ وى ل پەیچ و ئەکوانتێن تۆرێن جڤاکى ڤێ داویێ بەڵاڤبووى، مە دیت چەوان وى کەسى چەند پەزەکێن خوە کربوونە د عەەرەبانەکا ب شفشێن ئاسنى پەرجانکریدا و هۆسان دبەرەڤ چەروانێ داهۆژت، و دەمێ پرسیار ژێ کرین بۆچى تە هۆ کریە؟ ئەوى خوەیا کر: ئەز شڤانێ ڤان پەزانم و دێ پرسا وان ژمن هێتە کرن، ئانکو پرسا پارستنا وان ژ مەترسیان و دیسان پاراستنا خەلکێ ژ وێ زیانا – کو مومکنە -ئەو گیانەوەرە پەیدا بکن بۆ مال و دەرامەتێ خەلکێ ئەگەر سەربەردای بن، و د بەردەوامیا ئاخفتنێن خوەدا ئاماژە دا گۆتنا سەروەرێ پێغەمبەران سلاڤ لێ بن: (( كُلُّكُمْ رَاعٍ وَكُلُّكُمْ مَسْؤول عَنْ رَعِيَّتِهِ... هەر کەس - مینا شڤانى – چاڤدێرە و دیسان بەرپەرسە ژ چەوانیا چاڤدێریا خوە))

ئەگەر ل وەڵاتەکێ هەستا بەرپرسیێ ل دەڤ سەرکێشێن وى بوویە سفر، و ئەگەر رۆلێ سازى و کەسێن بەرپرس ژ پرسیارکرن و دوێڤداچوونا سەرکردە و حوکمداران هەلوەشا هەلبەت وەکى مە ئەو دێ ژۆردانى د نهاڵا شەکستن و پاشڤەمان و ڕوى رەشیێدا چنە خوار ڤێجا بلا ب خوە ئاخ و ئەردێ وان زێربتن ژى هەر بێ مفایە!

ژ بۆ چارەسەریا ڤى دەردێ گران پێدڤیە هوشیارى ل پەیداکرنا هەستا ب بەرپرسیێ و هەلگرتنا وێ بهێتە کرن، و ل ناڤ خێزان و ل قوتابخانێ زاڕۆکێن مە ل سەر ڤى ڕەوشتى بهێنە پەروەردەکرن، نەکو ڕەڤینا ژ بەرپرسیێ یانژى مراندنا ڤى هەستێ هەرە مەزن بمینت.