پشتی قوناغەكا دوير ودرێژ ژ قوربانی دانێ بتایبەتی ثشتي شكەستنا كوردا لسالا 1975 ، وپشتی تێھنیەكا دژوار یا گەلێ كورد بو فرەكا ئازادیئ ل بوھارا سالا 1991 سەرھلدان ئەنجامدا بدژی رژێما بەعسا فاشست ،تایبەت بشتی كورەییا رژێما بەعس خاكێ كوێتێ و داگیركری وكویت كریە پارێزگەھا 19 !!

لێ بریارا ھەڤفپەیمانیا كو ژ 32 دولەتا بسەركێشیا ئەمریكا بو دەرئێخستنا عەسكەرێ عیراقێ ژ كویتێ بویە رێ خوشكەرەك بو سەرھلدانێ لەتەڤایا خاكێ عیراقێ وتایبەت وسەرھلدانا گەلێ كورد لبوھارا سالا 1991 كو ب مینا ڤەكرنا دەرگەھێن زیندانا یان چەوا مروڤ ژ كویلاتیێ قورتال ببیت وەسابو بو گەلێ كورد.

پشتی قوناغەكا دوير ودرێژ ژ قوربانی دانێ بتایبەتی ثشتي شكەستنا كوردا لسالا 1975 ، وپشتی تێھنیەكا دژوار یا گەلێ كورد بو فرەكا ئازادیئ ل بوھارا سالا 1991 سەرھلدان ئەنجامدا بدژی رژێما بەعسا فاشست ،تایبەت بشتی كورەییا رژێما بەعس خاكێ كوێتێ و داگیركری وكویت كریە پارێزگەھا 19 !!

لێ بریارا ھەڤفپەیمانیا كو ژ 32 دولەتا بسەركێشیا ئەمریكا بو دەرئێخستنا عەسكەرێ عیراقێ ژ كویتێ بویە رێ خوشكەرەك بو سەرھلدانێ لەتەڤایا خاكێ عیراقێ وتایبەت وسەرھلدانا گەلێ كورد لبوھارا سالا 1991 كو ب مینا ڤەكرنا دەرگەھێن زیندانا یان چەوا مروڤ ژ كویلاتیێ قورتال ببیت وەسابو بو گەلێ كورد.

لێ سەرھلدانا شیعا ژ لایێ رژێما بەعس ب ئاگر وئاسنا ھاتە ژ ناڤبرن ودیسان ھەمان سیناریو رژێمێ دارێژت بو ژناڤبرنا چریسكا سەرھلدانا كوردان ئەنجاما وێ بو مشەختبونا ملیونیا گەلێ كورد ل 31/ئادارێ/1991، لێ دەرخستنا بریارا (688) یا ئەنجومەنێ ئاسایشا نیڤ دەولەتی لمەھا چوار ھەمان سالێدا بو چێكرنا دەڤەرەكا ئارام بو كوردا بێتە دروستكرن لسەر ھێلا 36 دا و لەشكەرێ رژێما بەعس سنورداركر و رێ نەدایێ دەرباس ببیت، ئەڤ بریارە بو رێخوشكەرەك بو دروستكرنا ھەرێمەكێ ب ناڤێ ( ھەرێما كوردستانێ ) لژێر پاراستنا ھەڤپەیماني يا.

تێھنیا گەلەكێ ستەم لێكری بو سترانەكا شفان پەروەری یان یا حەسن شەریفی ودانا بھەزاران قوربانیا ل رۆژێن جینوسایدكرنا بناڤێ( ئەنفالێن) رەش وزیان ڤێكەفتیێن كیمیا بارنا وگۆرێن بكوم بونە ئەگەرێ ھەلبونا چریسكا سەرھلدانێ دەسپێكرنا وێ ل رانیا سەرھەلدا وپاشی ھەمی باژێر ڤەگرتن (سلیمانی وھەولئر ودھوك وكركوك وگەرمیان ) ھاتینە رامالین ژ عەسكەر ودەسھلاتا رژێما بەعس ..

لسپێدەھیەكا زوی ل 14/3/1991 دگەل دەنگێ تلیلیا وسترانا (كینە ئەم ) گازیەك دھات ودگوت ( ھلون رابن ما هەتا كەنگی دێ دنڤستی بن نێ رۆژەكا نوی ل مللەتێ كورد ھەلات ) خەلك مەندەھوش ببو وباوەر نەدكر رۆژەكا ھوسا یە ھەلدای ، چاڤێن دایكێن شەھید وئەنفالكری وكورد پەروەرا تژژژژی روندك بون ولێدانا دلی ژكەیفێن وێ روژێدا نە دراوستیا .. لێ مخابنیڤە شەھید و بریندار كەتن سەخمەراتی ڤێ رۆژی ژ ئەگەرێ تەقا كەیفێ ھاتیە كرن بەرھنگاریێ نێزی 15 شەھید بون بتایبەتی لشەرێ ستاندنا (ئەمنا دھوكێ)..

وھند كەسا باوەر نەدكر .. ھندەكا ژی بەریا دوو روژا گەنج دگرتن بو (جیش الشعبی) لێ وێ سپێدێ من دیتن برگیزەكێ شین لبەر بون وبێ درسوك وتڤەنگا جیش شەعبی دەستا دا بو ودرەقسی لبەراھیكا ترمبێلێن سەرھلدایا .. د وان كاودانێن بلەز دا خەلكی تێھینا خو ب سەرھلدانێ شكاند وقەستا بەرۆكێن سەرھلدانێ كر ..بەسدان عەسكەر بێ سیلاح رژیانە مزگەفتا وسەر جادا بەر دیورارا وخو تەسلیمی خەلكی كرن .. لێ ناخێ مروڤایەتیا گەلێ كورد لسەر خو قەبیل نەدكر ئەو عەسكەرێ چ بدەستی نە بمینیتە برسی وخەلكی نیسك وزاد بو د ئینان تا پێشمەرگەی رێدایێ وچونە لناف كەس وكارێن خو .. كەیفەكا مەزن بو خەلكی چێبو وئەڤ پێنگاڤە كرە دەسپێكا ھیڤی وئومێدێن خو .. ھیڤیا ژیارەكا بەختەوەر وئازاد .

دەست كەفتێن سەرھلدانێ:

ھەلبەت دڤێت سەرھلدانێ بەرھەمێ خو ھەبیت ودڤێت ژین وژیارا خەلكی ئێدی بێتە گوھرین .

بەریا ھەمی تشتا رێژەیەكا بەرچاڤ یا ئازادی بو وخەلكەكی پەیدا بو و ژ كاڤلانكێ ترسێ دەركەتن وئێدی خو یێ برسی با لژێر د دەسھلاتا كوردی با دا لسەر خو قەبیل كەن ..
لدویفدا كاركرن بو ھەلبژرتنەكا ئازادانە ھاتە ئەنجام دان كو ببو جھێ حێبەتیا ھەمی دەردورا ودەولەتێن جیران كو بئێك دل چونە سەر سندوقێن دەنگ دانێ ل رۆژا 19/5/1992 بو دوو ھەلبژارتنا ئێك پەرلەمانێ كوردستانێ ویا دی یا سەرۆكێ بزاڤا رزگاریا كوردستانێ .. ھەژی گوتنێ یە پتر ژ ملیون كەس بەشداری دەنگ دانێ بون ب كەیف وسەما قەستا سەر سندوقا كر ، پیر وپەكەفتی وژن وزەلام وگەنجا ب گەرم وگوریەكا مەزن بەشدار بون، چونكی ئەڤە ئێكەم جارە ھەلبژارتن بو كوردا دھێتە كرن دویر ژ دەسھلاتا بەغدا ب ئازادانە دەنگێ خو بدەن .. ئەو رۆژ ببو رۆژەكا دیروكی بو گەلێ كورد ول ھەمی پارچێن كوردستانێ .
ودەسكەفتكا دی ئەوبو دروستكرنا بەرلەمانێ كوردستانێ بو كو ببیتە جھێ دەرخستنا یاسایا وشەرعەیت دانێ.
وھەبونا كەسەكێ كورد بمینا سەروكێ ھەرێمێ سەركردایەتیا كوردا بكەت.
پاشان دروستكرنا حكومەتەكێ روژانەیێن خەلكی ب رێڤە ببەت .
دروستكرنا ھێزەكا عەسكەری بەرەڤانیێ ژدەستكەفتا بكەت ب ناڤێ پێشمەرگە بدانتە سەر .
وھەبونا دەزگەھێن ئەولەھیێ بو پاراستنا ژیانا خەلكی .
لێ بورینا كێمتر ژ 4 ساڵێن حوكمرانیێ ئەزمونا كوردی كەتە بەر ئەزمونەكا قورس ومێژویێ خو دوبارەكر ئەوژی ساخكرنا ھەڤركیا كەڤن دناڤبەرا كورد وكوردیدا ژ ئەگەرێ نە رێكەفتنێ لسەر دابەشكرنا سەروەت وسامانێ مللەتی ودوبارەبونا سیناریویا براكوژییێ سەرێ خو ھەلدا لسالا 1996 دناڤبەرا ھەردوو پارتێن دەسھەلات( پارتی ) و( ئێكەتی ) بشتی حوكمداری بوخو ب نیڤی كری. ولدوماھیێ شەرێ پێشڤە ئانكو (شەرێ ب وەكالەت ) ھاتیە كرن ول شەرێ براكوژیێ جوغرافی یا خو بەرفرەھـكر ب سەدان گەنج قوربانی حەزێن بەرتەنگێن حزبی وكەسوكی بون .

پاشمایێن شەرێ براكوژیێ بونە ئەگەرێ تێكدانا گەلەك بوھایێن مروڤێ كورد ژ وان :

خەلكی ب ئازادانە دڤیا بچیت دەنگدانێ بدەت لێ ئەو بھانە نەمان وئێدی دەنگدەر یێ بێ ھیڤی یە گوھرین چێ ببن رۆژ بو رۆژێ خەلك ژ ھەلبژارتنا بێ ھیڤی بویە وناچن دەنگێ خو بدەن ژئەگەرێ پێل دانانا ئیردا خەلكی ودوبارەكرنا ھندەك سیمایا ل ھوڵا پەرلەمانی ئێدی خەلكی بێ متمانە بو چونكی ھندی تەزویر وسەختە دھێنە كرن لسەر سندوقا .
خەلكی دڤیا ب ئازادانە بژیت لێ یا سەیر ئەوبو خەلك دھاتە سزادان لسەر بیرو بوچونێن خو وجار دھاتنە گرتن وجار دھاتنە فەسلكرن وجاران دھاتنە نەقل كرن ژبەر لایەنێ كەسی ودیسان تەعیین لسەر بنەمایێن حزبایەتیەكا بەرتەنگ بون نە لسەر بنەمایێن لێ ھاتنێ وزیرەكیێ بون، وبرسیكرن ئێدی ببو كەلتورەكێ دەسھلاتێ ئەگەر لدژی لایەنگرێن جودا .
خەلكی سەرھلدان كر بۆ ئێكپارچەیی یا خاكێ كوردا لێ بەداخەوە وی دەمی ھەرێما كوردستانێ ببو سێ پارچە ئەگەر ئەم یا چارێ نە ھەژمێرین كو لژێر دەسھەلاتا حەمەی حاجی محمودی بو لسنورێ سەید سادق و یادی لسنورێ حەلبجە و وھەورامان لژێر حوكمێ بزاڤا ئیسلامی بو مەلا علی حوكمداری لێدكر ویا ئێكێ لزونا كەسك بو لژێر دەسھەلاتا ئێكەتیێ بسەروكاتیا رەحمەتی جلال تالەبانی بو، ویا دن ل زونا زەر بو لژێر دەسھەلاتا پارتی دیموكراتی كوردستان بو بسەرۆكاتیا مسعود بارزانی، لشوینا ئێك پارچەییێ كورد ھاتنە دابەشكرن لدویف جوغرافیا حزبی لسەر ھندەك ئایدیولوجیێن جودا جودا .
وپاشان ملیشیاتێن تەسفیاتێن ركابەری ھاتنە چێكرن ب نھێنی چالاكڤان داھتنە كوشتن وژ ناڤبرن ھەڤدژێن ئێك .
سەبارەت دیموكراتیەتا د ھاتە گازیكرن بەداخەوە دیموكراتیەت بتنێ ما لسەر فلیكسا وبەرپەرێن رۆژناما ولسەر شاشا یان ئەگەر جارەكێ دگوتارا بەرپرسەكی دا ھاتبا ..بەلكو چ بنەما وبھا بو نەما بون .
كارتێكرنا دەولەتێن دەردور ب ئاشكرا دناڤا حزبێن دەسھەلاتدا ھەر ژ ایران وتركیایێ بگرە تا ب گەھیتە اوربا وامریكا لدویڤ پیڤەرێ پاراستنا بەرژەوەندیێن ھەردوو لایا..
زێدەگاڤیا حزبێن دەسھەلات لسەر بنەمایێن مروڤی وولسەر سەروەت وسامانێ گشتی كو شوینا سامانێ ھەرێمێ بدادی بێتە بەلافكرن بتنێ ما دبەریكێن حزبا وبەرپرسێن مەزن دا .
پشتی سەرھلدانێ راستە ئاڤاھی بلند بون لێ مرۆڤ ئاڤا نەبو وبوھایێن مروڤی ھاتنە ژ دەست دان وئەو ئاڤاھییێن بلند ژی بوین ئان یێت حزبێ ئان ژی یێن بەربرسێن حزبا ژ ئاڤاھیا بتنێ بەر دیوار بو خەلكی ماینە وسرا وچاڤەرێكرن ودەنگ وباسێن كومبین وسازانا .
پاشان ژ بەرھەمێ حوكمرانیەكا سەقەت بویە ئەگەرێ خرابكرنا دەزگەھێن كاری وەك كارگەھا وسوتنا كوگەھێن دەرمانا ولجھێ وان شوققە بو بەرپرسا بێنە ئاڤا كرن ورەسیدێن وان تژی ببن .
جھێن گەشتوكالی ( زراعی) ھاتنە توزیع كرن لسەر لایەنگرێن حزبا دا دەنگا ل خو زێدەكەن وئەزمانێ وان كوت بكەن وئەڤ چەندە بویە ژ دەست دانا دەلیڤێن كاری بو بەسدا خێزانێن جوتیار .
خرابكرنا بالەخانێن سەروكێ عیراقێ یێ گوربەگور كو دبونە دەسكەفتێن گشتی یێن سەرھلدانێ وھەكە پلانەكا ساخلەم ھەبا دبیت ببانە جھەكێ گەشتیاری و ژێدەرەكێ ئابوریێ گەلەكێ باش وبدەھان دەلیڤێن كاری بدەست خەلكی كەتبانە .
ب مخابنی ڤە ھەرێم یا بویە گورەپانەكا مەزن بو گەندەل وگەندەلكارا ودزیا بھەمی جورا ، وتێدا مافیا زێدە ببن ورۆلەكێ خراب دگێرینن تا وی راددەی حكومەت نەشێن بەرھەنگاری وان ببن .
ژدەستدانا كەرتێ زانینێ وساخلەمیێ وكانزا سامانێن سروشتی وئابورێ ھەرێمێ ھەمی پشتی كەتیە د دەستێن حزبێ وبنەمالا وبەرپرسا دا ب ناڤێن جودا جودا دا .
كورت وكرمانج یا بو كوردا چێبوی بو چ پێغەمبەرا ھوسا چێنەببو لێ بەداخەوە كریارێن خەلەت خەلك بێ زار كرینە ..

سەرەرای ھەمی خەلەتیا وكێم وكاسیا نابیت كارێن باش ژی ژبیر بكەین ویامە ئاماژە پێكری بو مفا وەرگرتنە ژ خەلەتیا ..چونكی خەلەتی وھنگافتن رێكەكە بو سەركەفتنا ..دەلیڤە ھێش یا مای

بلا ھەمی پێكڤە شەرێ گەندەلیێ بكەن .

بلا ھەمی پێكڤە ئێك دەست وئێك دل بەرھنگاری خرابكەری ببن ..

بلا ھەمی پێكڤە ئاڤاكەربن بھایێن خو ژ دەست نەدەن ..

بلا ھەمی پێكڤە سەرھلدانێ پارێزن وچ سەرھلدانا دژی سەرھلدانێ ئەنجام نەدەن .

بلا دوژمنێ مە یێ دیار بیت كو ئەوژی بێ تفاقیا مەیە.

بلا ئەم مروڤێ كورد ئاڤا بكەین نە خرابكەین .

بلا نەھیبە بەس بیت .

بلا فيفتي فيفتي بةس بيت .

بلا كومپانيێن حزبا ولاتيێ كورد بیت .

بلا متمانەیی بزڤریتە ڤە .

بلا پێكڤە بێژین كینە ئەم وەكی لدەرسا ئێكێ مە گوتی كینە ئەم .

بلا ب ئێك دەنگ بێژین كورد وكوردستان

احسان قادر حسن دوسكی

14/3/2021