14-4-1988 یٔەو دەمەی گوندی ملە سورەو گوڵەجؤی حاجی حەمەجانی گەرمیان سوتێنراو دواتریش سەرجەمی خەڵكی یٔەو گوندە یٔەنفالكران ، یٔیدی هەر یٔەوكات یٔابڕویەك بؤرووی رەشی داگیركەران و هاوكاران و یٔەنجامدرانی یٔەو تاوانە مێژووییە نەمایەوە.

زەنگی یٔەنفال پەیامی ترسناكترین پرؤسە بوو بەمەبەستی قەڵاچؤكردنی میللەتێكی سڤیل لەسەر زێدو شوێنی هەزاران ساڵەی خؤی.

یٔەم زیندەبەچاڵ و بەشؤفڵكردنەی خەڵكی كوردستان گەواهینامەیەكی یٔاشكراو پڕؤژەیەكی نهێنی بوو لەپێناو گؤڕێنی دیموگرافی و شێواندنی مێژوویەكی راستەقینە، وەبؤ تاڵانكردن و سوتان وبرژانی تەڕو وشك جەوان و ژن و پیرو پەككەوتەو منداڵ تەنها لەپێناو هێنانەدی خەیاڵێكی پڵاودا.

بەڵێ‌ یٔەودەمەی یٔەنجومەنی بەناو سەركردایەتی رژێمی بەعس و بەبڕیاری سەددامی خوێڕێژو بەداردەستی عەلی كیمیایی لەڕێكەوتی 29ی یٔازاری 1987و بەبڕیاری ژمارە 160 هەڵیانكوتایە سەر ناحیەو گوندو دێهاتەكانی كوردستان بەیٔامانجی لەناوبردن و قڕكردنی میللەتی كوردی موسڵمان, میللەتێك كە لەمێژە نەوەی كابان و مەیهون و سەڵاحەدینەو مێژوو شایەتی دینداری و یٔەمەكداری و پەیامداری بؤ دەدات

بەداخەوە یٔەوكات بەهؤی بێهەڵوێستی ووڵاتانی دەرەوەو دراوسێ ناوێك بەناوی ووڵاتانی عەرەبی بەناو یٔیسلامی و ووڵاتانێكی بیانی بؤ پاراستنی مافەكانی مرؤڤ لای هیچ خاوەن بڕواو ویژان و بەناو مافێك بوونی نەما.

یٔەو رژێمە ناپاكە بەناوی سورەتێكی پیرؤزی قوریٔانەوە یٔەو پاكتاوی نەتەوەییەی ناونا یٔەنفال و لەو میانەش دا جگە لەخاپوركردن و وێرانكردنی زیاتر لە 2000 گوندی كوردستان 182000 لە ژن و منداڵو گەنج و پیرو جەوان لەو دەستگیركران و دواتریش سەرجەمییان لە عەرعەرو نوگرەسەلمان و شوێنەكانی دیكەی عەرەب نشین هەر بەزیندوویی زیندەبەچاڵو بەشؤفڵكران.

هەرچەندە ناكرێت یٔەوەمان لەیادبچێت بەرواری 14-4-1988 یەكەم پرؤسەی دەستپێكردنی یٔەنفال نییە، بەڵكو زؤر لەمێژترو لەساڵی (1968- 2003) یٔەو یٔامانجی قڕكردنەی داگیركەران بەردەوامی هەبوو وەزؤر لەو ژمارەیەی كەهەیە زیاتر میللەتی كورد، سەركؤنە كراوە، لەنێوبراوە ، پاكتاوكراوە، یٔەنفال كراوە.

بەڵام مێژووی زؤرترین رێژەی یٔەنفالی كورد لە 23- 2-1988وە بەشەش قؤناغ دەستی پێكردو تاوەكو 6ی یٔەیلولی 1988 سەرجەمی گوندەكانی كوردستانییان سوتاندو خەڵكەكانیشیان یٔەنفالكردن.

لێرەدا گرنگە هەڵوێستەیەك لەسەر ووڵاتانی رؤژهەڵات و رؤژیٔاوابكەینەوە

ووڵاتانێك كە بەشێكییان خؤیان بەموسڵمانو یانیش یٔایندار دەزانن و بەشەكەی دیش خؤیان بەتاكە داكؤكیكاری مافەكانی مرؤڤ دەزانن.

كەچی بەداخەوە لەم كؤمەڵكوژییەی میللەتی كوردا لە بێدەنگی زیاتر هیچی دیكەیان نەنواندو, بگرە زؤرێك لە ووڵاتانی بیانی و عەرەبیش پشتگیری یٔەو كاریسە مرؤڤایەتییەیان كردو هەندێكیشیان بوونە داردەست و چاویان لەو كاریسە بێوێنەیە نوقاندو تەنانەت هەندێكیان لەنمونەی بەریتانیا چەكی كؤكوژیان پێدان و بەشێكیشیان بەچاوساخی هەندێ لە سەركردە حؤماڵیەكانمان رێیان بؤ خؤشكراوو تاهەنوكەش پارێزران و داڵدەدران بەو كوردانەشەوە كەدەستی رەشیان لەم كاریسە مرؤڤایەتییەدا هەبووە .

یٔەمە لەكاتێكدا یٔەوكات ووڵاتانی عەرەبی باش دەیانزانی كە لەگەڵ خاپوركردنی گوندەكان دا 1000 مزگەوت و, بە ملیؤنان تاتەنوێژو بەردەنوێژ وردو خاش كران و, بەهەزاران نوسخەی قوریٔانی پیرؤزیش ژێرخاككران و سوتێندران.

هەروەها ووڵاتانی بیانیش زؤرباش دەیانزانی یٔەوەی رژێمی بەعسی فاشی یٔەنجامی داوە پێچەوانەی سەرجەمی بەندەكانی مافی مرؤڤە و بەبڕیاری 96 كە لەبڕگەی(1و2)و لەساڵی 1946 یاسایەكی تایبەت بە كؤمەڵكوژی لەلایەن نەتەوە یەكگرتووەكانەوە دەركراو دواتریش لە 12ی كانونی یەكەمی ساڵی 1951 كردیانە بواری جێبەجێكردنەوە كەتیایدا هاتووە ( كؤمەڵكوژی تاوانێكە بەرهەڵستە لەگەڵ رؤحی نەتەوە یەكگرتووەكان و یٔامانجەكانی وەجیهانی شارستانی سەركؤنەی دەكات

هەروەها لەدوو بڕگەی دیكەدا یٔەوتاوانە پشتڕاست دەكاتەوەو لەكاتی یٔاشتی یاخود شەڕدا تاوانی كؤمەڵكوژی بەپێی یاسا نێودەوڵەتییەكان قەدەغەكراوەو سزای لەسەر یٔەنجام دەرانی داناوە

بەڵام بەداخەوە یٔەوانیش یٔەو بڕگانە تەنها بؤبەرژەوەندی خؤیان بەكاریان هێناو لەپێناوی لەتێك نان و پیاڵەیەك نەوت دا بێدەنگی و سەرشؤڕیان هەڵبژارد.

لەگەڵ هەموو یٔەمانەش دا و لەدوای پرؤسەی یٔازادی عێراق و لەگەڵ یٔەوەی پێویست بوو حكومەتی عێراقی فیدراڵ داوای لێبوردن لەگەلی كوردبكاو پؤزش بؤ وێرانكاریەكان بهێنێتەوە. بەو پێیەی یٔەوان هەنوكە سەرؤكی ووڵات و كورسی كؤنی تاوانبارێكییان لەژێردایە، بەڵام بەداخەوە نەك هەر یٔەوەش نەكرا بەڵكو لەیٔێستا دا لێرەو لەوێ‌ هەڕەشەی كوشتن و بڕین و تەرحیل لەگەلی كورد دەكرێ‌ و نان بڕاوو خاك خوراوو دەكرێ

رؤژ لە دوای رؤژ هە رجارەو بە ناوێكو لە ژێر پەردەو پەرتوویەك دا پشكی كوردو پێگەی كوردو هەرێمەكەی لە بەغدا لاواز دەكرێت.

بەجیاوازی دؤستەكانی كوردو هەموو یٔەوانەی كە هاوخەمی بؤ سەرجەمی مەینەتییەكانی گەلی كورد دەردەبڕن بەو پێیەی یٔەوانیش پشكی قوربانییەكانن لەرابووردووەكانی كوشتن و داگیركاری و كاولكاری.

یٔەوەی لێرەدا جێگای هەڵوێستەلەسەركردنە یٔەوەیە پێویستە گەلی كوردو نەوكانی یادەوەرییە تاڵەكانی لەیادنەچێ‌ و بیرەوەریەكانی لەمێژوودا تؤمار بكات بؤیٔەوەی دؤست و دوژمن لەیەكدی جیابكاتەوەو بەدەهؤڵ و زؤڕنای هەموو كەس هەڵنەپەڕێت.

هەروەها پێویستە سەركردایەتی كوردی لەوە دڵنییا بن تاهەنوكەش لەخؤمان زیاتر هیچ كەسی دی دؤست و هاوخەمی میللەتی كورد نییە

كەوابوو پێویستە یادەوەریە ناخؤشەكانی نمونەی یٔەنفال و كیمیاباران و كارەساتی شەنگال و كەركوكی رؤحی كوردان