سەرەتا ئەوە بزانە، كە دەبێت كاتێك ئازار كۆنترۆڵ بكرێت كە هۆكارەكەی زانرابێت، چونكە ئازار هاوارێكی سروشتی جەستەیەو داوای چارەسەر دەكات، ئەگەر تەنیا خەممان لای كۆنترۆڵكردنی ئازارەكە بێت، ئەوە هەڵەیە، بەڵكو سەرەتا دەبێت پزیشك بیدۆزیتەوە كە هۆكارەكەی چییە و پاشان بیر لە نەهێشتنی بكەینەوە.

ئازار وەكو زەنگی ئاگركەوتنەوەی ماڵ وایە، لەوانەیە دەنگەكەی بێزاركەر بێت، بەڵام ئەو هاوارە نەبێت، ڕەنگە ماڵەكەمان بسووتێ و ئاگامان لە خۆمان نەبێت، ئەوەتا كاتێك ئەو زەنگە لێدەدات سەرەتا دەچین تاوەكوو خەم لە كۆنترۆڵكردنی ئاگرو دوكەڵەكە بخۆین، ئینجا خەفەكردنی دەنگی زەنگەكە.

بۆ نموونە تۆ ئازارێكی ئەژنۆ یان پشتت هەیە، پزیشك هۆكارەكەی دەدۆزێتەوەو دەڵێت كە مەترسیدار نییەو ئیدی پێویستە ئازارەكە كۆنترۆڵ بكەین، ئەگەر تۆ لەو كەسانەیت كە بێزاری لە خواردنی دەرمانی ئازارشكێن، ئەوە هەندێك ڕێگەی سروشتی هەن كە هیچ نەبێ توندی ئازارەكە كەمدەكەنەوە لە بەشێكی خەڵكیدا:

1. چوست و چاڵاك بە: وەرزش و چاڵاكی جەستەیی، هەم دەبێتە هۆی بەهێزی ماسولكەی ڕاگری جومگەكان، هەم هانی ڕژاندنی ماددەی سروشتی ئازارشكێن دەدات لە جەستەدا كە بە ئیندۆرفینەكان ناسراون.

2. ساردكردن و گەرمكردنی جومگە: ئەو جومگەیەی ئازاری درێژخایەنی وەكو سەوەفانی هەیە زیاتر سوود لە گەرمكردنی دەبینێت، بەڵام ئەو جومگەیەی ئازاری كتوپڕو ئاوسانی هەیە، بە ساردكردنەوە ئازارەكەی كەمتر دەبێت.

3. پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكانت بەهێزبكە: هەبوونی تۆڕی فراوانی پەیوەندی كۆمەڵایەتی، وادەكات كەسەكە كەمتر هەست بە ئازار بكات، پیدەچێت ئەمە بەهۆی كەمكردنەوەی خەمۆكی و دلەراوكێ و زیادكردنی ئازارشكێنە سروشتییەكانی جەستە بێت، پەیوەندی كۆمەڵایەتی لە نموونەی بەشداری چاڵاكییە خۆبەخشییەكان، چاڵاكییە ڕۆشنبیرییەكان، گەشت، بەسەركردنەوەی ئازیزان و زۆر ڕێگەی دیكە.

4. خاوكردنەوەو كشاندنی ماسولكەكان و دووربوون لە دەقگرتوویی جەستە كە بەداخەوە جیاكەرەوەی ژیانی سەردەمە.

5. خەوت ڕێك بكە: جەستەی مرۆڤ لە شەوو ڕۆژێكدا پێویستی بە (6 – 9) كاتژمێر خەوی قووڵ و ئارامە، وەكو چۆن ژەمەكانی خۆراك و وادەی دەوام و ئەركی ڕۆژانەت لا گرنگە، بۆ خەوەكەشت وابە! شوێنی خەوەكەت با تاریك و ئارام بێت و كەرەستە ئەلیكترۆنییەكانی تێدا نەبێت، پابەندی بە كاتێكی دیاریكراوی نووستن و لە خەو هەستان، واتە هەموو شەوەكان لە یەك كاتدا بڕۆرە سەر جێگەی نوستن و بەیانیانیش لە یەك كاتدا لە خەو هەستە.

6. مێدیتەیشن و یۆگا: ئەمانە بۆ خاوێنكردنەوەی دەروون لە دڵەراوكییەكانی ژیانی ڕۆژانە زۆر گرنگن و سەرەنجام هەستی ئازار چەشتن كەمدەكەنەوە، پەرستشێكی ئارام و ڕۆحانیش لەم ڕووەوە گرنگەو دەكرێ هەمان ڕۆڵ بگێڕێت لە بەشێك لە خەڵكیدا.

7. مەساج: مەساج و شێلانێكی شارەزایانە، گرژیی ماسولكە كەمدەكاتەوەو سووڕی خوێن چاڵاكدەكات و سەرەنجام توندی ئازار كەمدەكاتەوە.

8. هەندێك خواردەمەنی: بە گشتی كالۆرییەكانت با كەم بن و بەها خۆراكییەكانی ژەمەكانت با باش بن، لە شەكر دوور بە، هەندێك توێژینەوەش دەڵێن: گرنگیدان بە هەندێك خۆراك و بەهارات لە ژەمەكانتدا تا ڕادەیەك لە ئازارەكانت كەمدەكاتەوە، وەكو ڕیشاڵە خۆراكییەكان، زەردەچەوە، زەنجەفیل، بیبەری توون، سیر، سركەی سێو، مێخەك، گێلاس و هی دیكە.

9. هەندێك كەس كە ئازاری درێژخایەنی وەكوو سەوەفان و فەقەراتیان هەیە، تا ڕادەیەك سوود لە دەرزی ئاژنین دەبینن.

(د. سەروەر سالار چوچانی – پزیشكی پسپۆڕی ئێسك و جومگەو ڕۆماتیزم)