شێرپەنجەی گەدە جیادەكرێتەوە بە گەشەی خانە شێرپەنجەییەكان لە ناوپۆشی گەدە، هەروەها ناودەبرێت بە (gastric cancer)، ئەم جۆرەی شێرپەنجە قورسە بۆ دەستنیشانكردنی، چونكە زۆرینەی خەڵك نیشانەكان تێیاندا دەرناكەوێت لەسەرەتای قۆناغی نەخۆشیەكە.
هۆكارەكانی شێرپەنجەی گەدە چین ؟
گەدە یەكێكە لە ئەندامەكانی بەشی سەرەوەی ڕێڕەوی هەرسكردن كە فەرمانی سەرەكی هەرسكردنی خۆراكەو پاشان ناردنی بەرەو ڕیخۆڵەكان، شێرپەنجەی گەدە ڕوودەدات كاتێك ئەو خانە ئاساییانەی كە هەن لە ناو گەدەدا بەشێوەیەكی كۆنتڕۆڵ نەكراو گەشە دەكەن و وەرەم دروستدەبێت، ئەم كردارەش بەشێوەیەكی هێواش و لەسەرخۆیی ڕوودەدات، شێرپەنجەی گەدە دروستدەبێت و گەشە دەكات بەماوەی چەندین ساڵ.
ئەو حاڵەتانە كامانەن كە مەترسی زیاتر دروستدەكەن بۆ توشبوون بە شێرپەنجەی گــەدە ؟؟
شێرپەنجەی گەدە ڕاستەوخۆ پەیوەندیدارە بە دروستبوونی وەرەم لە گەدەدا، كۆمەڵێك هۆكارو فاكتەر هەیە كە مەترسی زیاتر دروستدەكات بۆ توشبوون بە شێرپەنجەی گەدە هۆكارەكانیش خۆی دەبینێتەوە لە كۆمەڵێك حاڵەت و نەخۆشی تەندروستی، لەوانە :-
- حاڵەتی lymphoma كە گروپێكە لە شێرپەنجەی خوێن.
- هەوكردن بە بەكتریای H-pylori كە زۆرجار دەبێتە هۆی ڕوودانی برینی گەدە.
- وەرەم یان برینی شێرپەنجەیی لە بەشەكانی دیكەی سیستەمی هەرس.
- حاڵەتی stomach polyps (بریتییە لە نا ئاسایی گەشەكردنی شانەكانی ناوپۆشی گــەدە).
هەروەها شێرپەنجەی گــەدە زیاتر باوترە لەگەڵ ئەمانەدا:-
- كەسانی بەتەمەن، بەتایبەت تەمەنی (50) ساڵ یان زیاتر.
- ڕەگەزی نێر (پیاوان).
- كەسانی جگەرەكێش.
- ئەو كەسانەی كە پێشتر لە خێزانەكەیدا كەسی توشبوو هەبووبێت.
- دانیشتوانی جوگرافیایی تایبەت، بەتایبەت چەند ناوچەیەكی ئاسیا.
- مێژووی خراپ بەكارهێنانی ئەلكهول.
- پێشتر نەخۆشەكە نەشتەرگەری گەدەی كردبێت
نیشانەكانی شێرپەبجەی گــەدە چین ؟
توێژینەوەكان دەریانخستووە كە شێرپەنجەی گەدە هیچ نیشانەو دەركەوتەیەكی نیەو سەرەتا هەستی پێناكرێت لە قۆناغی سەرەتایی حاڵەتەكە هەتا حاڵەتی گەشەسەندووی نەخۆشیەكە نزیكدەبێتەوە لەو كاتەدا چەند نیشانەیەكی باو دەردەكەون لەوانە:-
- هێڵنجدان و ڕشانەوە.
- زۆر دوبارەبوونەوەی دڵەكزێ.
- نەمانی ئارەزووی خواردن، زۆرجار بەشێوەیەكی كتوپڕ دابەزینی كێش ڕودەدات.
- دوای خواردنی بڕێكی كەمی خۆراك هەست بە تێربوون دەكرێت.
- بوونی خوێن بە پیساییەوە.
- زەردوویی.
- زۆر شەكەتی و ماندوویی.
- ئازاری گەدە، وە لەوانەیە ئازارەكە توندتر بێت لەدوای خواردن.
چۆن پشكنین ئەنجامدەدرێت بۆ شێرپەنجەی گــەدە ؟
زۆرجار لە قۆناغی گەشەسەندووی شێرپەنجەی گەدە پشكنینەكان ئەنجامدەدرێت، پشكنینەكانیش سەرەتا خۆی دەبینێتەوە لە فەحسە فیزیاییەكان بۆ دەرخستنی هەر بارێكی نائاسایی، دواتر فەحسی خوێن ئەنجامدەدرێت بۆ بەدەرخستنی بەكتریای گەدە H-pylori ئەگەر هەبێت، دوای ئەوەی كە پزیشك گومانی بوونی شێرپەنجەی گەدەی كرد ئەوا پەنا دەباتە بەر فەحس و پشكنینی وردتر وەك :-
- an upper gastrointestinal endoscopy
- a biopsy تێیدا نمونەیەك یان سامپلێك وەردەگیرێت لە شانەی گەدەو پاشان پشكنینی بۆدەكرێت.
- فەحسە وێنەییەكان وەك CT-scan و X-ray.
چارەسەركردنی شێرپەنجەی گــەدە:-
چارەسەركردنی شێرپەنجەی گــەدە بە بەكارهێنان و ڕەچاوكردنی یەكێك یان زیاتر لەم ڕێگایانە دەبێت:-
- چارەسەری كیمیایی chemotherapy.
- چارەسەر بە تیشـكــدان radiation therapy.
- نەشتەرگەری Surgery.
- چارەسەری بەڕێگەی بەهێزكردنی سیستەمی بەرگری immunotherapy وەك بەكارهێنانی دەرمان یان ڤاكسین.
بەشێوەیەكی گشتی هەڵبژاردنی جۆرێتی چارەسەرەكە پشت دەبەستێت بە قۆناغ و بنچینەی شێرپەنجەكە، هەروەها تەمەن و تەندروستی گشتی كەسەكە ڕۆڵ دەبینن.
ئامانج لە چارەسەركردنی شێرپەنجەی گەدە بە مەبەستی ڕێگری كردنە لە بڵاوبوونەوەی نەخۆشییەكە، ئەگەر بێت و حاڵەتەكە پشت گوێ بخرێت و چارەسەر نەكرێت ئەوا مەترسی بڵاوبوونەوەی هەیە بۆ ئەم بەشە سەرەكییانەی لەش، وەك :-
- سییەكان.
- لیمفە گرێیەكان.
- ئێسك .
- جـگـــەر
(د. سەركەوت رەئوف موحەمەد – پسپۆڕی نەخۆشیەكانی كۆئەندامی هەرس و جگەرو پەنكریاس و هەناوبینی)