جاسم محمد شرنەخى

د هەمى لڤینێن جەماوەریدا چ شۆرەش بن، ڕاپەڕین بن، یانژى خوەنیشاندان بن دوو ڕەفتارێن هەڤدژ سەرئاڤ دبن، جوانترین ساڵۆخەت و ڕەوشت ل ناڤ جەماوەریدا وخرابترین ڕەفتار و سنجێن د کویریاتیا سایکلوژیا خەلکێدا بەرقەراربووین، هۆسان د سەرهلدانا جیهانى (شۆرەشا فەرەنسی)یدا ژى پەیدابوو ژ کریارێن تێکدەرانە و شەوتاندنێ بگرە و هەتا دگەهیە داهێنانا سەربرخانەیێ (مەقصەلێ)، کو سەرێ مرۆڤان ل هەمى باژێران هەر زوى پێ دبڕین، لێ شەوقەدار هزار جارى پتربوون و وێ شۆڕەشێ هەمى مرۆڤایەتیێ فێرى سەرهەلدان و مافخوزایێ کرین و ل دۆر وان کریاران و نەخاسمە یێت بەرەلایى و هۆڤانە، ئەوێت خەلکێ ئەنجامداین مەزنە دامەزرینەرێ کومەڵناسى دايفيد ئیميل دوركايم David Émile Durkheim بیردۆزا عەقلێ کۆمى دانا، کورتیا وێ دبێژیت: (دەمێ ژمارەیەکا مرۆڤان ل هەڤ کوومببن، عەقلەکێ دیترێ نەیێ کەسۆکى ل جەم وان زاڵ دبت و فشارەکا دژوار ل سەر بەهرەکا مەزن ژوان پەیدا دبت ژ بۆ ئەنجامدانا هندەک کریار و ڕەفتاران، بەهرا پتر ژێ خرابن و هندەک جاران ژى باشن، هەمى وەکى هەڤ لێ دهێن جوداهیێن چینى و هزرکى و ڕەوشەنبیرى گەرەکە نامینن و وەکى کەرەکێ یانژى گاڕانەکا گیانەوەران لێ دهێن، لەوا دبێژنێ: "چڤاکێ گاڕانکى - Herd immunity").

دا زوى ژ دیوانا دۆر کایمى و ڤەدانا بەرپەرێن شۆرەشا فەرەنسى یا ساڵا 1789 ڕویدای ڤەگەڕین کوردستانا خوە و ب چاڤەکێ دادوەرانە و ب وژدان بەرێ خوە بدین ڤێ تەڤگەڕا جەماوەرى، ئەوا بەرى چەند رۆژەکا سەرێ خوە ل دەڤەرا سلێمانیێ هەلداى دا هەردوو دیمەنێت دیالکتیک و هەڤدژى هەڤ پێشچاڤێن مە ببن، هەڵبەت وینەیێت تێکدەرانە یێت زۆر کرێت ژ سۆتنا سازیێت حکومى و بارەگایێت حزبى کو گومان نینە باندۆرەکا نێگەتیڤا دژوار هەنە و ئەو خوەنیشاندانێت وەکو سادەترین ئەرک هەمبەر زۆلم و ستەما دەها ساڵان دهێتە کرن ژ هەژارکرن و برسیکرن، و...هتد ب وان کریارێن خراب چەندەکێ شێلى بوو، یا دیارە ئەوان کریارێن گاڕانکى یێ کوڵەکتیف کارتێکرن ل سەر جەماوەری و دۆزا وییا ڕەوا و عادیلانە کریە و بهانەیەک دایە دەستێت ڤێ حکومەتا بێ مننەت و یا گوهـ سمتى و وژدان مرى، هەتا هەوڵ ددت هەمى پرس و دۆز و داخوازیێت هەژاران ب کریارێت تێکدەرانەدا کورت و کووم بکت و هەمى وێنەیێت جوان و گەشەدار ب پڕۆپاکندەیا خوەیا دەم سەرڤەچووى ڤەشێرت.

لێ رۆناهیا وان دیمەنێت پڕى ڕۆناهى کەس نکارت تارى بکت و ئەگەر بلەز هندەک کەڤاڵێن گەشێت ڤێ تەڤگەڕا جەماوەرى وەرگێڕین، دێ ب گەلەک دیمەنێن جوان کەیفخۆشبین، مینا وێنەیێ وان کەسێن نە پێدڤى مۆچەی، یێن نە فەرمانبەر و نە مۆچەخۆر، خودان کارێن ئازاد و وەکى وان ب خوە ئاشکەراکرى: ژبۆ پشتەڤانیا هەژاران و پێخمەت خەباتێ ژ بۆ ڤەگەڕاندنا دادیا جڤاکێ کوردستانى هاتینە سەر جادەیان.

هەر دیسان تشتێ چاڤێت هەر کوردەکێ دلسۆز پێ ڕۆهن دبیت خوەنیشاندانا تەخا گەنجا ب پڕانى دگەل پشکداریا رێژەیکا باش ژ دانە عەمران، ژبلى ڤێ هەمیێ ژى جوینەک ژ بژاردەیا سیاسى چاڤنەقاندى و دەستداهێلاى نەمان بەرامبەر ڤێ گازیا جەماوەرىو دیسان نا هێتە ژبیرکرن رۆلێ چەندین خوەدى خامەیان ژ ڕەوشەنبیر و نڤێسەران ئەوێت گوهـ دایەنە دەنگێ وژدانا خوە و بەرپەرێت سایت و تۆرێن سوشیاڵ میدیایێ گەشکرین ب ئاڕاستەیێن خوەیێن ژیرانە و دلسۆزانە.

ل هەمبەر بۆیەرەکا هۆسان نیڤەکا ناخێ مرۆڤى ب گەرماتیا وى ئاگرێ شەوتاندن و تێکدانێ و ڕشتنا خوینا شەهیدێن بێ گوننەهـ دسۆژت و نیڤەکا دیتر یا گەشە ب هێڤى و ئومێدێن هەڵاتنا رۆژەکا نوى، ئەز دترسم جەرگ و دەرۆنێ مە وەکێ هوزانڤان (ئیبراهیم گاتعى) لێ بهێت، دەمى (کازم ساهر) هەلبەستا وى ڤە دلۆرینت:

نصي ثلج نصي نار

بردان أصيح من الثلج

واه أصيح من النار

لا النار ذوبت لي الثلج

ولا الثلج طفا لي النار