1. هۆكاری بۆماوەیی : ئەگەر ئەندامێكی خێزان یا زیاتر كێشەی كۆبوونەوەی چەوری هەبێت لە ورگ بە تایبەت دایك یا باوك، ئەم جۆرە پێویستە بەكاتی زیاترو هەوڵی زۆرتر هەیە بۆ نەهێشتی ورگ لە ڕێگەی بەرنامەی خۆراكی گونجاوو وەرزشی نەهێشتنی ورگ و دوور كەوتنەوە لە شێوازو جۆری خواردنی ناتەندروست كە ئەمە كارێكی سەختە ئەگەر ئەندامانی خێزانەكە پشتگیری نەكەن و خۆشیان پاپەندنەبن بە ڕێنمییایی خۆراكی تەندروستەوە.

2. خۆراكی ناتەندروست : جگە لە خواردنی بڕی زیاتر لە خواردن كە زۆرتر بێت لە پێداویستی جەستە : جۆرەكانی خۆراك زۆر ڕۆڵی هەیەو كۆمەڵێك خۆراك دەبنە هۆی زیاد بوونی چەوری ورگ وەك شیرینی، ساردەمەنی، چەوری زۆر، خواردنی سووركراوە، خواردنەوە گازی و كهولیەكان..، هتد.

3. كەمی جووڵەو سستی : لەش پێویستی بە جووڵەی زۆرو وەرزش هەیە بۆ زیاتر سووتانی چەوری، تەمەڵی و كەمی جووڵە دەبێتە هۆی هێواش كردنەوەی ڕێژەی مێتابۆلیزمی جەستە.

4. كەمخەوی و شەونخوونی : نەخەوتن بە گوێرەی پێویست لە شەودا دەبێتە هۆی كەمكردنەوەی ڕێژەی سووتانی چەوری و خاو بوونەوەی میتابۆلیزم.

5. نەخواردنەوەی بڕی پێویست لەئاو ڕۆژانە : ئاو ڕۆڵێكی گرنگی هەیە لە پڕۆسەی میتابۆلیزم و سووتانی چەوری، ئاو خواردنەوەی زۆر ڕێژەی سووتانی چەوری خێرا تر دەكات و كەمی ئاو دەبێتە هۆی هێواش سووتاندنی چەوری، هەروەها كەمی ئاو هەندێ جار هەستی برسی بوون زیاد دەكات.

6. هەندێك خووی هەڵە لە شێوازو جۆری خواردن وەك:

- خواردنی بڕێكی زۆر لە خۆراكی ناتەندروست بە بەردەوامی وەك فاست فوود، برنجی سپی و ئاردی سپی.

- ناڕێكی لەكاتی ژەمەكان و نەخواردنی ژەمێكی خۆراك بە تایبەت ژەمی بەیانی لە كاتی خۆیدا بە بەردەوامی، چونكە دەبێتە هۆی هێواش كردنەوەی ڕێژەی میتابۆلێزمی لەش.

- نەخواردنی بڕی پێویست لە ماددە ڕیشاڵیەكان.

- خواردن بە پەلەو بە خێرایی بێ جوینی خۆراكە بە باشی، پڕۆسەی تێر بوون نزیكەی (30 – 40) خوولەكی دەوێت بە شێوەیەكی گشتی، بۆیە خواردنی قاپێك زەڵاتە لە سەرەتا ژەمەكان دەبێتە هۆی زوو تێر بوون.

- نەخواردنی بڕی پێویست لە ماددە پڕۆتینەكان: وەك پاقلەمەنیەكان، ماسی، هێلكە، شیرو بەرهەمەكانی، سینگی مریشك.

- خواردن ڕاستەوخۆ پێش نووستن یا لە دەرنگانی شەودا : شەوان ڕێژەی سووتانی وزەو پڕۆسەی هەرسكردن هێواش دەبێتەوە، دروست ئەوەیە دوو سەعات پێش نووستن خۆراك نەخورێت.

- بێگومان هۆكاری تر هەیە كە پێشتر بڵاوكراوەتەوە وەك، سترێس و قەلەقی و دڵەڕاوكێ زۆرو بەردەوام، تێكچوونی هۆرمۆنەكان وێنەی غوودەی تەمەڵ و كاریگەی لاوەكی هەندێ دەرمان وەك ئەو ستێروێدەكان (دیكادرۆن، دیكسۆن، كورتێزۆن)، دەرمانی دژە خەمۆكی، هەندێ نەخۆشی درێژخایەن وەك شەكرەو نەخۆشیەكانی جگەرو قۆڵۆن.

- شێوازی چارەسەركردنی بە مزووانە بڵاودەكرێتەوە.

(د. كامەران رەسوڵ ژاژڵەیی – پسپۆڕی زانستی خۆراك)