ڕاستییەکا مەزنا گرێداى مەرگەساتا گەلێ کۆرد د (لۆزان)دا چاڤێن خوە زیق دکت، کۆ هیچ توخمەکێ مرۆڤان ل ژێر ئەسمانى مینا کۆردان – نەتەوەیەکا مەزنا ب دەها ملیۆنان بن - قەت نینن ب فاکتەرەکێ نێڤدەولەتى و ژ ئەنجامێ پیلانەکا توکمە هەبۆنا خوەیا دەولەتبوونێ ل سەر نەخشیێ جیهانێ تونە بت و بێ بەهر کرى بت، ب فەرمى و ب ڕێکەفتنامە و یاسا و شەرعیەتەکا نێڤدەولەتییا کونکریتی یا چبکا ئاڤێ د ناڤرا نەهێتە خوار و می دبەڕا نەچتن کرنە ژێر دەستێن مللەتێن دیتر و نەخاسمە تورکان.
هەر ژ دویماهییا تەمۆزا ساڵا 1923 و هەتا ئەڤرۆ و خۆدێ دزانت تا کەنگى ژى دێ بەردەوام بت، هەر بزاڤ و هەوڵەک ژبۆ سەرێ خوە دەرخستنا ژبن دارێ زولم و کۆڵەدارییا دەولەتێن داگیرکەر هاتیە دان ئێکسەر گۆرەى لۆژیکێ نەخەشیێ جیهانی و ب یاسا و بەڵێنامەیێن نێڤنەتەوەیى، ئەو هەمى بزاڤ و خەباتە ب کریارێن تیرورستى و تێکدەرانە و جۆداخوازى...هاتینە ل قەلەمدان و هەر هۆسان دێ ھێنە هەژمارتن.
ب ڤى ئاوایی سەرکۆتکرن و ژ ناڤبرنا وان بزاڤان و یا هەمی خەلکێ خوە داینە دۆر و پشتەڤانى کرین، زۆر جاران ژى ل گەل یێن نە تێ و نەژێ ژ سڤیلان تشتەکێ سرۆشتى بوویە، هەتا جینۆساید ل بەر چاڤێن کۆمەڵگەهێ نێڤنەتەوەیی د بێ دەنگیەکا ب سەهما بێ ڕەوشتانە دەربازبوویە، تەڤ هەوێن قڕکرن و ژنافبرنێ ب ڕەفتار و سەرەدەریێن شەرعى " گۆرەى شەرعیەتا دەولى" هاتینە وەرگرتن، ئەڤە کەتوارە، و هەمى خوەدرخستنێن بەرۆڤاژى ڤێ یا مەگۆتى وەکى ئدیعایێن دژایەتیکرنا ڕۆژئاڤایێ مونافق بۆ ڕژێمێن زالم و هەڤسۆزییا خەباتا مللەتان تەنها دیمەنێن شانۆگەرییا دۆڕییاتییا سیاسەتا دەولییە، ژبۆ تێخستن و وەرتاندنێیە، هەر ئەڤەیە نە تشتەکێ دیتر، ب ڕاستى دەردەسەرییا مە کۆردان گەلەک مەزنە، فەرە بەردەوام ب شەڤ و ب ڕۆژ ئەم کۆرد نەمازە بژارەیا هزرکى و ڕەوشنەبیرى و سیاسى ل پەى چەند پرسیارەکێن گرنگ بگەڕین:
- ئەرێ گەلۆ چما ژ ناڤا هەمى مللەتێن مەزنێن جیهانێ تەنها ئەم ب ڤى ئاوایى دەردەسەر بووینە؟
- ئەرێ گەلۆ سەدەمێن وێ بەڵایا مەزنا (لۆزانێ) و یێن بەریا وێ وەکی (سایکس پیکۆ) بابەتى و دەرەکى بوون؟ یان ژى هندەک ژێ یێن خۆیەتى و ناڤخۆیی بوون؟
- ئەرێ پشتى (لۆزانێ) و هەتا نها سەرکێشییا مە د دڕێیا خەلاسبۆنێدا هاتیە کرن؟ یان ژى پتر مە خۆلى ب سەرێن خوە وەرکریە؟

ژ تشتێن دڤییا ئەم پەندێ ژێ وەرگرین: وژبۆ بەرسڤێ یا گرنگ ئەڤەیە: ل ساڵا 1923 چ دەولەتێن نوى بۆ مللەتێن بێ قەوارە و هەبۆنا سیاسییا دانپێدانکرى – وەکى کوردان- نە هاتنە پەیداکرن، لێ تۆرکیا ئەو چەند چەرخبوون دەولەتەکا ئمپراتۆرى ب ڕێڤە دبرن، پشتى شکەستى ل وى دەمى شوینا کاڤلێن وێ دەولەتا مەزنا کەڤن و ب هاریکارییا ڕێکەفتنا لۆزان دەولەتەکا نەتەوەییا سایکۆلارا بەرتەنگ – ب هەمبەرکرن ل گەل خیلافەتا ئۆسمانڵى- هاتە ئاڤاکرن، چ پێ نەڤێت سیاسىەتمەدارێن وێ یێن چووینە لۆزان: (عصمەت پاشا ئینۆنۆ) وەزيرێ دەرڤە، نوێنەرێ ئەدەرنە؛ (دكتور رزا نور بەك) وەزيرێ ساخلەمیێ، نوێنەرێ سينۆپ؛ و(حەسەن بەك) وەزيرێ پێشین، نوێنەرێ ترابزۆن؛ هەر سێ وەکۆ نوێنەر ژ: "حكومەتا کۆمەڵا نیشتیمانییا مەزنا توركيا" ب ناڤێن وان هەر سێییان پرۆتۆکۆلا (لۆزان) هاتیە ئیمزاکرن، ئەوان سەنگا خوە ژ سەنگا دەولەتا خوەیا نوى و گەڤن وەرگرتی بوون، ئەو هۆسا بوون لێ کۆردێن ڕەبەن قەت کەسایەتییەکا کۆرد ژلایێ نەهەنگێن جیهانیڤە ژبۆ گۆنگرەیێ لۆزانێ نەهاتە گازیکرن!!
د وى دەمێدا ئەم کۆرد چ نەبوون، چ بها و حەسێب ژ مەڕا نەهاتە کرن، ئەلبەتە دەرفەتەک ل سەرێ ساڵێن بیستاندا ژ چەرخێ بۆری ژبۆ باب و کالێن مە هاتە ڕائێخستن ئەو ژى د ل(سیڤەر)ـدا بوو، دەمێ جەنەڕال (شەریف باشا) ب سەرۆکاتییا شاندەکێ کۆردیێ نەفەرمى پشکدارى د کۆنگرەیێ ئاشتیێ پاریس و سیفەردا کرى ڕۆلەکێ دبلۆماسیێ قەنج و بهێز دگێڕان، لێ نەکارین مینا هێزا کەمالیستێن ڕۆژئاڤاپەڕێس وەکۆ نوینەرێن دەولەتا تۆرکیا کارتێکرنێ بکن و بەدنێن ب ماڤێن کۆردانڤە گرێداى ب پارێزن و ژبۆ ژیوارەکا سیاسى وەرگێڕن، هەلبەت ل دەمێ لۆزان هاتى ئەو بچە دەرفەتە ژى بوویە هلم.
هەتا دەرفەت ببنە نیعمەت و بەرهەمەکێ باش ژێ پەیدا ببت دوو مەرج پێدڤینە ل گەلدا هەبن:
ئێک ژ وان دڤێت لایەنێ دەرفەت ژبۆ هات وى دەمى ئەو یێ ب شیان بتن، یێ بەرهەڤ بتن، ل ئاستێ دەمى و ڕویدانان بتن، یا دویێ هەر زوى بێ گێرۆبوون، بێى مژویلاهییا ب تشتێن لاوەکى بۆ خوە وێ دەرفەتێ ب بەرهەم بینتن، ئەگەر نە دێ زڕبەهربتن، گەر یێن چ پێ نەکرین سەرکێش بن، بێ گومان دێ تۆشى مەزنترین سزایێ مێژوویێ بن، دێ هەژى بن – فەرە ژى- بەرباب نەفرەت و لەعنەتا ل وان و بێ خەمییا وان ببارینن، مینا شێخێ جزیرى گۆتى:
تالع کو تێت و فورسەت * مـۆلـەت ل نــک حـەرامـە
من عومرێ نۆحى نینە * وەرە ساقى ب لەز، خوەش
ژ لایەکێ دیتر جوگرافى و جیۆپۆڵۆتیکا کۆردستانێ ژى تا ڕادەیەک مەزن هەر وى دەمى بەڵا سەرێن کۆردان بوو، نها ژى هەر ئەو بەختڕەشییە مایە، ژ کەڤندا مە کێشەیەکا جوگرافیا سیاسییا تڕسناک هەیە، ئەو ژى نەبوونا بەندەرا دەریاییە، ئێک ژ ھێمانێن دەولەتێن سرف سەربەخۆ هەبۆنا بەندەر و بەرلێڤێن بەحرانن، بەهرا پتر دەولەتێن جیهانێ خوەدى بەراڤن، یێن نەهەیین دبێژنێ: دەولەتێن زیندانکرى (دول حبیسە).
لێ ئەڤا مەگۆتى، نە فاکتەرێ ئێکانە و نەیێ ژ هەمییان خۆرتربوو، بەلکى ئەو ژى بۆیە هاریکار ل گەل چەندین سەدەمێن دیتر مینا ڕەوشا کوردان یا پاشڤەماى ژ لایێ هوشمەندییا سیاسی و هزرکى و ڕەوشەنبیرى و جڤاکى (عەشائیرى)ـڤە، ئەڤە هەمى وەکۆ ئەگەرێن ناڤخۆیى پێگەیێ کوردان ل ناڤەندێن سیاسیێن جیهانى یێن وى دەمى کرە چنە، هۆسان چ ژبۆ وارێ مە و خەلکى وێ نەهاتە دانان، مەزنێن دونیایێ کۆردستان کرنە جێلەکا دۆهتن و مێهتنێ، کۆرد ژى بوونە خولام و کۆڵەیێن بێ سەروەرى.